આમ તો દરેક દિવસ ખાસ હોય છે પણ ઘણી તારીખો કેલેન્ડરના પાના સાથે ઇતિહાસના પાને પણ અંકાય છે, જાણો આજના દિવસના ઇતિહાસમાં નોંધાયેલા મહત્ત્વના બનાવો ઘટનાઓ અને આજની તારીખે જન્મેલા મહાનુભાવો અને વીરલ વ્યક્તિત્ત્વની પુણ્યતિથિ. જાણો આજની તારીખ સાથે જોડાયેલી કેટલીક ખાસ વાતો. કેવી રીતે આજનો દિવસ ઇતિહાસના પાને અંકાયેલ છે.
૧૮૫૮ – ૧૮૫૭ની ભારતીય ક્રાંતિ દરમિયાન ‘મોરારનું યુદ્ધ’ થયુ.
૧ જૂન ૧૮૫૮ના રોજ મહારાજા તાત્યા ટોપે, રાણી લક્ષ્મીબાઈ અને રાવ સાહેબની આગેવાની હેઠળના બળવાખોર સૈન્ય સામે લડવા માટે ગ્વાલિયરથી થોડા માઈલ પૂર્વમાં એક વિશાળ લશ્કરી છાવણી મોરાર તરફ લઈ ગયા. આ સૈન્ય પાસે ૭૦૦૦ પાયદળ, ૪૦૦૦ ઘોડેસવાર અને ૧૨ બંદૂકો હતી જ્યારે તેની પાસે માત્ર ૧૫૦૦ ઘોડેસવાર, ૬૦૦ માણસોનો તેનો અંગરક્ષક અને ૮ બંદૂકો હતી.
આ લડાઈ ઝાંસીની રાણી લક્ષ્મીબાઈ દેહાંત સુધી (તા.૧૮ જુન)લડાઈ હતી.
૧૯૦૩- ફોર્ડ મોટર કંપનીની સ્થાપના થઈ.
ફોર્ડ મોટર કંપની એ અમેરિકન બહુરાષ્ટ્રીય ઓટોમોબાઈલ ઉત્પાદક છે જેનું મુખ્ય મથક ડિયરબોર્ન, મિશિગન, યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સમાં છે. તેની સ્થાપના હેનરી ફોર્ડ દ્વારા કરવામાં આવી હતી અને ૧૬જૂન, ૧૯૦૩ ના રોજ તેની સ્થાપના કરવામાં આવી હતી. કંપની ફોર્ડ બ્રાન્ડ હેઠળ ઓટોમોબાઈલ અને કોમર્શિયલ વાહનો અને તેની લિંકન બ્રાન્ડ હેઠળ લક્ઝરી કારનું વેચાણ કરે છે. ફોર્ડ બ્રાઝિલની SUV ઉત્પાદક ટ્રોલરની પણ માલિકી ધરાવે છે, જે યુનાઇટેડ કિંગડમના એસ્ટન માર્ટિનમાં 8% હિસ્સો ધરાવે છે અને ચીનની જિયાંગલિંગ મોટર્સમાં 32% હિસ્સો ધરાવે છે. તે ચીન, તાઈવાન, થાઈલેન્ડ અને તુર્કીમાં પણ સંયુક્ત સાહસો ધરાવે છે. કંપની ન્યૂ યોર્ક સ્ટોક એક્સચેન્જમાં સૂચિબદ્ધ છે અને ફોર્ડ પરિવાર દ્વારા તેનું નિયંત્રણ છે; તેમની પાસે લઘુમતી માલિકી છે પરંતુ બહુમતી મતદાન શક્તિ છે.
૧૯૧૧ – IBM એ એન્ડીકોટ, ન્યૂયોર્કમાં કમ્પ્યુટિંગ- ટેબ્યુલેટીંગ- રેકોર્ડિંગ કંપની તરીકે સ્થાપના કરી.
ઇન્ટરનેશનલ બિઝનેસ મશીન કોર્પોરેશન (IBM), જેનું હુલામણું નામ બિગ બ્લુ છે, એ અમેરિકન બહુરાષ્ટ્રીય ટેક્નોલોજી કોર્પોરેશન છે જેનું મુખ્ય મથક આર્મોન્ક, ન્યુ યોર્કમાં છે અને તે ૧૭૫ થી વધુ દેશોમાં હાજર છે. તે કોમ્પ્યુટર હાર્ડવેર, મિડલવેર અને સોફ્ટવેરમાં નિષ્ણાત છે અને મેઈનફ્રેમ કોમ્પ્યુટરથી નેનો ટેકનોલોજી સુધીના ક્ષેત્રોમાં હોસ્ટિંગ અને કન્સલ્ટિંગ સેવાઓ પ્રદાન કરે છે. IBM એ વિશ્વની સૌથી મોટી ઔદ્યોગિક સંશોધન સંસ્થા છે, જેમાં એક ડઝન દેશોમાં ૧૯ સંશોધન સુવિધાઓ છે, અને ૧૯૯૩ થી ૨૦૨૧ સુધી સતત ૨૯ વર્ષ સુધી વ્યવસાય દ્વારા જનરેટ કરાયેલ સૌથી વધુ વાર્ષિક યુ.એસ. પેટન્ટનો રેકોર્ડ ધરાવે છે.
૧૯૬૩ – સોવિયેત અવકાશ કાર્યક્રમ: ‘વોસ્તોક ૬’ અભિયાન – અવકાશયાત્રી ‘વેલેન્ટિના તેરેસ્કોવા’ (Valentina Tereshkova), અવકાશમાં જનાર પ્રથમ મહિલા બની.
વોસ્ટોક 6 એ મહિલા, અવકાશયાત્રી વેલેન્ટિના તેરેશકોવાને અવકાશમાં લઈ જનાર પ્રથમ માનવ અવકાશ ઉડાન હતું.
અવકાશયાન ૧૬ જૂન ૧૯૬૩ના રોજ લોન્ચ કરવામાં આવ્યું હતું. જ્યારે વોસ્ટોક ૫ ટેકનિકલ સમસ્યાઓને કારણે વિલંબિત થયું હતું, ત્યારે વોસ્ટોક ૬ નું લોન્ચિંગ કોઈ મુશ્કેલી વિના આગળ વધ્યું હતું. મિશન દરમિયાન એકત્રિત કરવામાં આવેલા ડેટાએ સ્પેસફ્લાઇટ માટે સ્ત્રીના શરીરની પ્રતિક્રિયાને વધુ સારી રીતે સમજ આપી હતી. વોસ્ટોક મિશન પરના અન્ય અવકાશયાત્રીઓની જેમ, તેરેશકોવાએ ફ્લાઇટ લોગ જાળવી રાખ્યો, ફોટોગ્રાફ્સ લીધા અને અવકાશયાનને મેન્યુઅલી ઓરિએન્ટ કર્યું. અવકાશમાંથી ક્ષિતિજના તેણીના ફોટોગ્રાફ્સનો ઉપયોગ પછીથી વાતાવરણમાં એરોસોલ સ્તરોને ઓળખવા માટે કરવામાં આવ્યો હતો. મિશન, વોસ્ટોક 5 સાથે સંયુક્ત ફ્લાઇટ, મૂળરૂપે બે વોસ્ટોક્સ સાથે એક મહિલા અવકાશયાત્રીને લઈને સંયુક્ત મિશન તરીકે કલ્પના કરવામાં આવી હતી, પરંતુ આ બદલાઈ ગયું કારણ કે વોસ્ટોક પ્રોગ્રામને વોસ્કોડ પ્રોગ્રામમાં પ્રોગ્રામના પુન: શરૂ કરવાના પુરોગામી તરીકે કટબેક્સનો અનુભવ થયો. વોસ્ટોક 6 એ વોસ્ટોક 3KA અવકાશયાનની છેલ્લી ઉડાન હતી.
૨૦૦૭- સુનિતા વિલિયમ્સ અવકાશમાં સૌથી લાંબી સતત મહિલા બની.
સુનિતા લિન વિલિયમ્સ (જન્મ સપ્ટેમ્બર ૧૯, ૧૯૬૫) એક અમેરિકન અવકાશયાત્રી અને યુનાઈટેડ સ્ટેટ્સ નેવી ઑફિસર છે જેમણે અગાઉ એક મહિલા (સાત) દ્વારા સૌથી વધુ સ્પેસવૉક અને મહિલા (૫૦ કલાક, ૪૦ મિનિટ) માટે સૌથી વધુ સ્પેસવૉકનો રેકોર્ડ રાખ્યો હતો. વિલિયમ્સને એક્સપિડિશન ૧૪ અને એક્સપિડિશન ૧૫ના સભ્ય તરીકે ઇન્ટરનેશનલ સ્પેસ સ્ટેશન પર સોંપવામાં આવી હતી. ૨૦૧૨માં, તેણે એક્સપિડિશન ૩૨ અને પછી એક્સપિડિશન ૩૩ ના કમાન્ડર તરીકે ફ્લાઇટ એન્જિનિયર તરીકે સેવા આપી હતી.
૨૦૧૦ – ભૂતાન તમાકુ પર સંપૂર્ણ પ્રતિબંધ મૂકનાર પ્રથમ દેશ બન્યો.
ભૂટાનનો તમાકુ નિયંત્રણ કાયદો ૬ જૂન ૨૦૧૦ના રોજ ભૂટાનની સંસદ દ્વારા ઘડવામાં આવ્યો હતો અને ૧૬ જૂનથી અમલમાં આવ્યો હતો. તે તમાકુ અને તમાકુ ઉત્પાદનોનું નિયમન કરે છે, ભૂટાનમાં તમાકુ અને તમાકુ ઉત્પાદનોની ખેતી, લણણી, ઉત્પાદન અને વેચાણ પર પ્રતિબંધ મૂકે છે. આ અધિનિયમ એ પણ ફરજિયાત છે કે ભૂટાન સરકાર તમાકુ બંધ કરવા માટે કાઉન્સેલિંગ અને સારવાર પૂરી પાડે છે. ભૂટાની લોકોના શારીરિક સ્વાસ્થ્ય અને સુખાકારી પર આધારિત – ગ્રોસ નેશનલ હેપીનેસના મહત્વના ઘટકો – તમાકુ નિયંત્રણ અધિનિયમ તમાકુના સેવનની હાનિકારક અસરો અને તમાકુના ધુમાડાના સંપર્કને આધ્યાત્મિક અને સામાજિક સ્વાસ્થ્ય બંને પર ઓળખે છે.
૨૦૧૨ – ચીને તેના શેન્ઝોઉ ૯ અવકાશયાનને સફળતાપૂર્વક લોન્ચ કર્યું, જેમાં પ્રથમ મહિલા ચાઇનીઝ અવકાશયાત્રી લિયુ યાંગ સહિત ત્રણ અવકાશયાત્રીઓને તિયાંગોંગ-૧ ઓર્બિટલ મોડ્યુલમાં લઈ જવામાં આવ્યા.
Shenzhou 9 એ ચીનના Shenzhou પ્રોગ્રામની ચોથી ક્રૂ સ્પેસક્રાફ્ટ ફ્લાઇટ હતી, જે 18:37:24 CST, ૧૬ જૂન ૨૦૧૨ ના રોજ લોન્ચ કરવામાં આવી હતી. શેનઝોઉ 9 એ બીજું અવકાશયાન અને પ્રથમ ક્રૂ મિશન હતું અને ટિઆંગોંગ-1 સ્પેસ સ્ટેશન સાથે ડોક કરવા માટેનું અભિયાન હતું, જેમાં ૧૮ જૂને સ્થાન. શેનઝોઉ 9 અવકાશયાન ૨૯જૂનના રોજ 10:01:16 CST પર આંતરિક મંગોલિયા સ્વાયત્ત ક્ષેત્રમાં ઉતર્યું હતું. મિશનના ક્રૂમાં પ્રથમ ચીની મહિલા અવકાશયાત્રી લિયુ યાંગનો સમાવેશ થાય છે. આગળનું મિશન શેનઝોઉ 10 હતું, જે ૧૧ જૂન ૨૦૧૩ના રોજ લોન્ચ થયું હતું.
૨૦૧૩ – ઉત્તર ભારતના ઉત્તરાખંડ રાજ્ય પર કેન્દ્રિત વાદળ ફાટવાથી વિનાશક પૂર અને ભૂસ્ખલન થયું, જે ૨૦૦૪ના ત્સુનામી પછી દેશની સૌથી ખરાબ કુદરતી આપત્તિ બની ગઈ.
જૂન ૨૦૧૩ માં, ઉત્તર ભારતીય રાજ્ય ઉત્તરાખંડ પર કેન્દ્રીત મધ્ય-દિવસના વાદળ ફાટવાના કારણે વિનાશક પૂર અને ભૂસ્ખલન થયું, જે ૨૦૦૪ ની સુનામી પછી દેશની સૌથી ખરાબ કુદરતી આફત બની. તે મહિને પડેલો વરસાદ રાજ્યમાં સામાન્ય રીતે થતા વરસાદ કરતાં ઘણો વધારે હતો. કાટમાળ નદીઓને અવરોધિત કરે છે, જેના કારણે મોટા પ્રમાણમાં ઓવરફ્લો થાય છે. પૂરનો મુખ્ય દિવસ ૧૬ જૂન ૨૦૧૩ હતો.
ભારતમાં હિમાચલ પ્રદેશ, હરિયાણા, દિલ્હી અને ઉત્તર પ્રદેશના કેટલાક ભાગોએ ભારે વરસાદનો અનુભવ કર્યો હોવા છતાં, પશ્ચિમ નેપાળના કેટલાક પ્રદેશો અને પશ્ચિમ તિબેટના કેટલાક ભાગોમાં પણ ભારે વરસાદ થયો હતો. ૮૯% થી વધુ જાનહાનિ ઉત્તરાખંડમાં થઈ હતી. પૂરમાં ઘણા લોકોને મૃત જાહેર કરવામાં આવ્યા હતા. ૧૬ જુલાઇ સુધીમાં, ઉત્તરાખંડ સરકાર દ્વારા પૂરા પાડવામાં આવેલ આંકડાઓ અનુસાર, ૫૭૦૦ થી વધુ લોકો “મૃત્યુ પામ્યા હોવાનું માનવામાં આવે છે.” આમાં કુલ ૯૩૪ સ્થાનિક રહેવાસીઓનો સમાવેશ થાય છે. બાદમાં મૃત્યુઆંક ૬૦૫૪ પર મૂકવામાં આવ્યો હતો.
પુલ અને રસ્તાઓના વિનાશને કારણે લગભગ ૩,૦૦,૦૦૦ તીર્થયાત્રીઓ અને પ્રવાસીઓ ખીણોમાં ફસાયા હતા જે ચાર હિંદુ છોટા ચાર ધામ તીર્થસ્થાનોમાંથી ત્રણ તરફ દોરી જાય છે. ભારતીય વાયુસેના, ભારતીય સેના અને અર્ધલશ્કરી દળોએ પૂરગ્રસ્ત વિસ્તારમાંથી ૧,૧૦,૦૦૦ થી વધુ લોકોને બહાર કાઢ્યા હતા.
પૂણ્યતિથિ:-
૧૯૨૩ – મણિશંકર રત્નજી ભટ્ટ, કવિ કાન્તના ઉપનામથી જાણીતા ગુજરાતી કવિ, નાટ્યલેખક અને નિબંધકાર (જ. ૧૮૬૭)
તેમનો જન્મ સૌરાષ્ટ્રમાં અમરેલી જિલ્લાના દામનગર મહાલમાં આવેલા ચાવંડ ગામમાં કારતક વદ ૮, સંવંત ૧૯૨૪ના રોજ બુધવારે થયો હતો. પ્રાથમિક-માધ્યમિક શિક્ષણ માંગરોળ, મોરબી અને રાજકોટમાં. મોરબીમાં શાસ્ત્રી શંકરલાલ માહેશ્વરને ત્યાં જ્ઞાતિજનોનો કવિતાવિલાસ ચાલતો, તેમાં વ્રજભાષાની શબ્દચમત્કૃતિભરી કાવ્યશૈલીમાં રચનાઓ થતી તેમ જ સંસ્કૃતમાં પણ વૈવિધ્યભર્યા અને અનવદ્ય છંદોવિધાનવાળી રચનાઓ થતી. કાન્તના શબ્દછંદપ્રભુત્વમાં આ કવિતાવિલાસનો ફાળો હોવાનો સંભવ છે. ૧૮૮૮માં મુંબઈમાંથી લૉજિક અને મૉરલ ફિલોસોફીના વિષયો સાથે બી.એ. પાશ્ચાત્ય બુદ્ધિવાદે એમને અજ્ઞેયવાદી બનાવ્યા, નીતિશાસ્ત્રના અભ્યાસે જીવનની ચરિતાર્થતાના ગહનગંભીર પ્રશ્નો એમની સમક્ષ ઊભા કર્યા અને અંગ્રેજી કવિતાએ એમના પર અજબ કામણ કરી એમની કાવ્યરુચિને નૂતન રીતે ઘડી. ૧૮૮૯માં થોડો વખત સુરતમાં શિક્ષક તરીકે કામ કર્યા પછી ૧૮૯૦ થી ૧૮૯૮ સુધી વડોદરાના કલાભવનમાં સાહિત્યશાસ્ત્રના અધ્યાપક, વાઇસ પ્રિન્સિપાલ અને એની અંગભૂત ટ્રેનિંગ કૉલેજના આચાર્ય તરીકે રહ્યા. ૧૮૯૮ થી ૧૯૨૩ સુધી એમણે ખ્રિસ્તી ધર્મ-સ્વીકારને કારણે થયેલા થોડા વિક્ષેપ સાથે ભાવનગર રાજ્યમાં બહુધા શિક્ષણ અધિકારી તરીકે અને પછીથી દીવાન ઑફિસમાં કામગીરી બજાવી.
૧૮૯૧માં પ્રથમ પત્નીનું અવસાન થયું, જેણે એમને તીવ્ર મર્માઘાત કર્યો. એમના સ્નેહાતુર કલ્યાણવાંછુ હૃદયને જડ બુદ્ધિવાદ અને અજ્ઞેયવાદથી સંતોષ નહોતો અને થિયોસોફીના રહસ્યવાદથી તેઓ આ પૂર્વે પ્રબળપણે આકર્ષાયા હતા, પણ હવે તેઓ ઈશ્વરના અસ્તિત્વને માનતા અને ભક્તિની આવશ્યકતાને સ્વીકારતા થઈ જાય છે અને વિભિન્ન ખેંચાણોની અનુભૂતિ સાથે, ૧૮૯૮માં લગ્નસ્નેહની દિવ્યતા પ્રબોધતા તથા સ્વર્ગમાં પણ સ્ત્રીપુરુષના આત્માના મિલનની ખાતરી આપતા સ્વીડનબોર્ગીય ખ્રિસ્તી ધર્મમાં જઈ વિરમે છે. ૧૮૯૮માં એમણે ખ્રિસ્તી ધર્મનો કરેલો સ્વીકાર કામચલાઉ નીવડ્યો, પણ ભાવનગર ગયા પછી ૧૯૦૦માં કરેલો જાહેર સ્વીકાર જ્ઞાતિબહિષ્કૃત બની રહ્યો.
૧૯૨૩માં તેઓ કાશ્મીરના પ્રવાસે ગયા, ત્યાંથી પાછા ફરતાં રાવળપિંડીથી લાહોર આવતી મેલ ટ્રેનમાં એમનું અવસાન થયું
૧૯૨૫ – ચિતરંજનદાસ, ભારતીય દેશભક્ત અને સ્વતંત્રતા સેનાની (જ. ૧૮૭૦)
ચિતરંજનદાસ, બંગાળનાં જાણીતા વકીલ અને ભારતીય સ્વતંત્રતા સંગ્રામના એક પ્રમુખ કાર્યકર્તા તેમજ સ્વરાજ પાર્ટીના સંસ્થાપક નેતા હતા. તેઓ “દેશબંધુ” ના નામે પણ જાણીતા હતા.
ચિતરંજનદાસનો જન્મ ૫ નવેમ્બર ૧૮૭૦ ના રોજ તેલીરબાગ, ઢાકાના પ્રખ્યાત દાસ પરીવારમાં કલકત્તા ખાતે થયો હતો. દાસ પરીવાર બ્રહ્મ સમાજના સભ્ય હતા. ચિતરંજન, ભુવન મોહન દાસના પુત્ર અને બ્રહ્મ સમાજ સુધારક દુર્ગા મોહન દાસના ભત્રીજા હતા. તેમના પિતા કલકત્તા ઉચ્ચ ન્યાયાલયના જાણીતા વકીલ અને પત્રકાર હતા જેમણે અંગ્રેજી ચર્ચ સાપ્તાહિક ધ બ્રહ્મો પબ્લિક ઓપિનિયનનું સંપાદન કર્યું. તેમણે બસન્તી દેવી (૧૮૮૦–૧૯૭૪) સાથે લગ્ન કર્યા. તેમને ત્રણ સંતાનો હતાં; અપર્ણા દેવી (૧૮૯૮–૧૯૭૨), ચિરરંજનદાસ (૧૮૯૯–૧૯૨૮) અને કલ્યાણી દેવી(૧૯૦૨–૧૯૮૩).
ચિતરંજનદાસનો પરીવાર વકીલોનો પરીવાર હતો. ૧૮૯૦મં બી.એ.ની પરીક્ષા પાસ કર્યા બાદ ચિતરંજનદાસ આઇ.સી.એસ બનવા માટે ઇંગ્લેન્ડ ચાલ્યા ગયા અને ૧૮૯૨માં બેરિસ્ટર બનીને ભારત પાછા ફર્યા.
૧૯૦૯માં અલીપોર બોમ્બ વિસ્ફોટ પ્રકરણ અંતર્ગત અરવિંદ ઘોષ પર લાગેલા રાજદ્રોહના આરોપોનો સફળતાપૂર્વક બચાવ કર્યો. શ્રી અરવિંદે તેમના ઉત્તરપાડાના ભાષણમાં ચિતરંજન દાસનો જાહેર આભાર માનતા જણાવ્યું કે અલીપોર પ્રકરણમાં ચિતરંજન દાસે તેમને બચાવવા માટે પોતાના સ્વાસ્થ્યની પરવા કર્યા વિના ખૂબ જ મહેનત કરી હતી.
ચિતરંજનદાસ અનુશીલન સમિતિની પ્રવૃત્તિઓ સાથે સક્રિય રીતે સંકળાયેલા હતા. ૧૯૧૯–૧૯૨૨ના અસહયોગ આંદોલન દરમિયાન તેઓ બંગાળના અગ્રણી નેતા હતા. તેમણે બ્રિટીશ કાપડ પર પ્રતિબંધ મૂકવાની સાથે વિદેશી કપડાંની હોળી કરી ખાદીના કપડાં પહેરવાની શરૂઆત કરી. તેમણે ફોરવર્ડ નામનું દૈનિક ચાલું કર્યું જેને બાદમાં બ્રિટીશ શાસન વિરુદ્ધની લડત માટે લિબર્ટી નામ અપાયું.
૧૯૨૩માં તેમણે મોતીલાલ નહેરૂ તથા હુસૈન શહીદ સુહરાવર્દીના સહયોગથી સ્વરાજ પાર્ટીની સ્થાપના કરી.
નરમ સ્વાસ્થ્યને પગલે તેઓ દાર્જિલિંગ ચાલ્યા ગયા હતા જ્યાં ૧૬ જૂન ૧૯૨૫ના રોજ તેમનું નિધન થયું હતું.
અહેવાલ – પોપટભાઇ પટેલ, ઘેલડા