દિવાળીની રોશની બજારથી લઈને ઘરો સુધી દેખાય છે. ઘર સજાવવામાં આવી રહ્યું છે. લોકો ખરીદીમાં વ્યસ્ત છે. પણ સવાલ એ છે કે શું મુઘલ કાળમાં પણ દિવાળી આવી હતી. એ જમાનાની દિવાળી આજની દિવાળી કરતાં કેટલી જુદી હતી. ઘણા ઇતિહાસકારોએ આ પ્રશ્નનો જવાબ આપ્યો છે. મુઘલ યુગમાં વસ્તુઓને નવા નામ આપવાની પરંપરા હંમેશા રહી છે, દિવાળીમાં પણ એવું જ હતું. તે સમયે દિવાળી જશ્ન-એ-ચિરાગા તરીકે જાણીતી હતી.
અકબરના શાસનકાળમાં દિવાળી ઉજવવાની પ્રક્રિયા શરૂ થઈ હતી
ઈતિહાસકારોનું કહેવું છે કે બાબર અને હુમાયુ પણ નહીં પરંતુ અકબરના શાસનકાળમાં દિવાળી ઉજવવાની પ્રક્રિયા શરૂ થઈ હતી. જો કે, કેટલાક ઉલેમાઓને વાંધો હતો કે મુઘલો હિંદુ તહેવારોમાં આટલો રસ કેમ લેતા હતા. તેઓએ તેને બિન-ઈસ્લામિક પ્રથા ગણાવી. આ સાથે તે મુઘલોને પણ ટોણા મારતો હતો. જો કે, મુઘલોની નજરમાં દિવાળીનો તહેવાર માત્ર એક ચમકદાર રાત હતી. એ જમાનામાં પણ અંધશ્રદ્ધા એટલી પ્રચલિત હતી કે આ દિવસે ઘુવડનું બલિદાન આપવામાં આવતું હતું.
મુઘલો માટે દિવાળી શું હતી?
હવે સમજીએ કે દિવાળીને લઈને મુઘલ સામ્રાજ્યના બાદશાહોમાં કેટલો ઉત્સાહ હતો. મુઘલોની ત્રીજી પેઢીના બાદશાહ અકબરે હિન્દુ તહેવારોમાં વિશેષ રસ લીધો હતો. અકબરના શાસનકાળ દરમિયાન આગ્રાના કિલ્લા અને ફતેહપુર સીકરીમાં તેને મનાવવાની પ્રક્રિયા શરૂ થઈ હતી. બેગમ જોધાબાઈ અને બીરબલ અહીં રહેતા હતા.શાહજહાં અને જહાંગીર આ બાબતે એટલા ઉત્સાહી ન હતા. તે જ સમયે, ઔરંગઝેબ માટે, દિવાળીનો અર્થ રાજપૂત પરિવારો તરફથી આવતી ભેટો સુધી મર્યાદિત હતો. આ દિવસે, જોધપુરના સમ્રાટ રાજા જસવંત સિંહ, જયપુરના સલ્તનતના રાજા જય સિંહ સહિત ઘણા પરિવારો તરફથી ઔરંગઝેબને ભેટો મોકલવામાં આવી હતી.
દિલ્હીના કિલ્લામાં પણ ખાસ રીતે દિવાળી ઉજવવાની પરંપરા હતી
ઈતિહાસકાર એ.વી. સ્વિથના જણાવ્યા અનુસાર, દિલ્હીના કિલ્લામાં પણ ખાસ રીતે દિવાળી ઉજવવાની પરંપરા હતી. આ પણ તે ઉજવણીનો સાક્ષી રહ્યો છે. 1720 થી 1748 વચ્ચે મુહમ્મદ શાહના શાસનકાળ દરમિયાન પણ દિવાળીની ઉજવણી ખાસ રીતે કરવામાં આવી હતી. મહેલની સામેના વિશાળ મેદાનમાં કાર્યક્રમોનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું અને મહેલને દીવાઓથી પ્રકાશિત કરવામાં આવતો હતો.
મહેલમાં સૌથી ઉંચી જગ્યા પર એક વિશાળ દીવો પ્રગટાવવામાં આવતો
મહેલમાં સૌથી ઉંચી જગ્યા પર એક વિશાળ દીવો પ્રગટાવવામાં આવતો હતો.એવું કહેવાય છે કે દિવાળીના દિવસે મુઘલ મહેલના ઉપરના ભાગમાં વિશાળ દીવો પ્રગટાવવાની પરંપરા હતી. તેને બાળવા માટે લગભગ 1 કિલો કપાસ અને કેટલાક લિટર સરસવના તેલનો ઉપયોગ કરવામાં આવતો હતો.આખી રાત દીવો બળે તે સુનિશ્ચિત કરવા માટે, કોઈને અથવા બીજાને તૈનાત કરવામાં આવ્યા હતા અને નિસરણીનો ઉપયોગ કરીને દીવોમાં તેલ રેડવામાં આવ્યું હતું.
દિવાળીને લઈને મુઘલ શાસકોની વિચારસરણી અલગ હતી. કેટલાક રાજાઓ માટે તે પ્રકાશનો તહેવાર હતો. કેટલાક તેને મીઠાઈ અને ભૂકો ખાવાના તહેવાર તરીકે ઓળખતા હતા. જ્યારે, કેટલાક તેને પ્રકાશના તહેવારની જેમ ઉજવતા હતા.
આ પણ વાંચો – સ્માર્ટફોન વાપરવા બદલ તમને થશે જેલની સજા ! આ છે દુનિયાનું સૌથી વિચિત્ર શહેર
ગુજરાત ફર્સ્ટ તમને સમાચારોથી હંમેશા અવગત રાખશે