આમ તો દરેક દિવસ ખાસ હોય છે પણ ઘણી તારીખો કેલેન્ડના પાના સાથે ઇતિહાસના પાને પણ અંકાય છે, જાણો આજના દિવસના ઇતિહાસમાં નોંધાયેલા મહત્ત્વના બનાવો ઘટનાઓ અને આજની તારીખે જન્મેલા મહાનુભાવો અને વીરલ વ્યક્તિત્ત્વની પુણ્યતિથિ. જાણો આજની તારીખ સાથે જોડાયેલી કેટલાક ખાસ વાતો. કેવી રીતે આજનો દિવસ ઇતિહાસના પાને અંકાયેલો છે.
૧૯૬૧ – બોમ્બે (હવે મુંબઈ) ખાતે શિપિંગ કોર્પોરેશન ઓફ ઇન્ડિયાની રચના.
તે ભારત સરકારની જાહેર ક્ષેત્રની શિપિંગ કંપની છે. તે ભારતીય અને આંતરરાષ્ટ્રીય શિપિંગ માટે જહાજોનું સંચાલન કરે છે.
શિપિંગ કોર્પોરેશન ઓફ ઇન્ડિયા લિમિટેડ (SCI) ની સ્થાપના ૨ જી ઓક્ટોબર ૧૯૬૧ ના રોજ ઈસ્ટર્ન શિપિંગ કોર્પોરેશન અને વેસ્ટર્ન શિપિંગ કોર્પોરેશનના જોડાણથી થઈ હતી. કંપનીની અધિકૃત મૂડી રૂપિયા ૪૫૦ કરોડ હતી અને ચૂકવેલ મૂડી ૨૮૨.૩૦ કરોડ રૂપિયા હતી. ૧૮ સપ્ટેમ્બર ૧૯૯૨ ના રોજ કંપનીની સ્થિતિ ‘પ્રાઇવેટ લિમિટેડ’ થી ‘પબ્લિક લિમિટેડ’ માં બદલાઈ ગઈ. ૨૪ મી ફેબ્રુઆરી ૨૦૦૦ ના રોજ ભારત સરકાર દ્વારા કંપનીને ‘મિની રત્ન’ નું બિરુદ આપવામાં આવ્યું હતું.
સરકાર પાસે કંપનીની શેર મૂડીનો ૮૦.૧૨ ટકા હિસ્સો છે, જ્યારે બાકીની મૂડી નાણાકીય સંસ્થાઓ, જાહેર અને અન્ય સંસ્થાઓ, એનઆરઆઈ, કોર્પોરેટ સંસ્થાઓ વગેરે પાસે છે
૧૯૭૧ – તત્કાલીન રાષ્ટ્રપતિ વી.વી. ગીરીએ ગાંધી સદન તરીકે જાણીતા બિરલા હાઉસને રાષ્ટ્રને સમર્પિત કર્યું. અહીં જ મહાત્મા ગાંધીની હત્યા કરવામાં આવી હતી.
૧૨ બેડરૂમનું આ ઘર જાણીતા ઉદ્યોગપતિ ઘનશ્યામ દાસ બિરલાએ ૧૯૨૮ માં બનાવ્યું હતું અને ઘણા સ્વાતંત્ર્ય સેનાનીઓને યજમાન બનાવ્યા હતા.
ગાંધી સ્મૃતિને અગાઉ બિરલા હાઉસ અથવા બિરલા ભવન તરીકે ઓળખવામાં આવે છે, તે મહાત્મા ગાંધીને સમર્પિત એક સંગ્રહાલય છે.જે તીસ જાન્યુઆરી રોડ, (અગાઉ અલ્બુકર્ક રોડ)નવી દિલ્હી, ભારત પર સ્થિત છે. આ તે જગ્યા છે જ્યાં મહાત્મા ગાંધીએ તેમના જીવનના છેલ્લા ૧૪૪ દિવસો વિતાવ્યા હતા અને ૩૦ જાન્યુઆરી ૧૯૪૮ ના રોજ તેમની હત્યા કરવામાં આવી હતી.
જવાહરલાલ નહેરુએ ઘનશ્યામદાસ બિરલાને પત્ર લખ્યો હતો કે બિરલા હાઉસનો અમુક ભાગ સ્મારકમાં ફેરવાય. ઘનશ્યામદાસ તેમની સાથે સંકળાયેલ યાદો ને કારણે આ ઘર છોડી દેવામાં અચકાતા હતા. બિરલા હાઉસને શ્રી કે. કે. બિરલા પાસેથી ઈ. સ. ૧૯૭૧ માં, ભારત સરકાર દ્વારા, લાંબી અને કડક વાટાઘાટો બાદ ખરીદવામાં આવ્યું હતું.
કે. કે. બિરલાએ સરકારને આ મિલકત રૂપિયા ૫૪ લાખ અને સાત એકર શહેરી જમીનના બદલામાં વેચી, આને ખૂબ જ નફાકારક સોદો માનવામાં આવતો હતો.
તે હવે ગાંધી મલ્ટીમીડિયા મ્યુઝિયમ હાઉસ છે, જેની સ્થાપના ૨૦૦૫ માં કરવામાં આવી હતી.
૧૯૬૬ – સુરત મહાનગરપાલિકાની સ્થાપના કરવામાં આવી.
સુરત મ્યુનિસિપલ કૉર્પોરેશન એ સ્થાનિક વ્યવસ્થાપન સંસ્થા છે જે સુરત શહેરના વહીવટ માટે જવાબદાર છે. તેની સ્થાપના બોમ્બે પ્રોવિન્સિયલ મ્યુનિસિપલ ઍક્ટ, ૧૯૪૯ હેઠળ કરવામાં આવી હતી. સુરત મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશનની સ્થાપના ૨ ઓક્ટોબર ૧૯૬૬ ના દિવસે કરવામાં આવી હતી. તે બી.પી.એમ.સી. એક્ટ, ૧૯૪૯ હેઠળ સોંપવામાં આવેલા તમામ ફરજિયાત કાર્યો કરે છે:
અવતરણ:-
૧૮૬૯ – મોહનદાસ કરમચંદ ગાંધી, ભારતના રાષ્ટ્રપિતા (અ. ૧૯૪૮)
મોહનદાસ કરમચંદ ગાંધી, મહાત્મા તરીકે જાણીતા છે. તેઓ અત્યંત પ્રતિભાસંપન્ન નેતા હતા. તેમણે અંગ્રેજ સરકાર પાસેથી દુનિયા દંગ રહી જાય તે રીતે ભારત દેશને આઝાદી અપાવી. તેમની અહિંસક ચળવળની ફિલસૂફીએ રાષ્ટ્રીય અને આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે શાંતિપૂર્ણ તબદીલી ઉપર ખૂબ ઊંડો પ્રભાવ પાડ્યો. તેમના શબ્દોમાં આ ચળવળ એ એક સત્યાગ્રહ હતો; અને આખરે તેમણે સફળતા મેળવી અને એ સાબિત કરી બતાવ્યું. ભારતના સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામના મહાનાયક મોહનદાસ કરમચંદ ગાંધી વિશ્વ માનવ હતા, તેઓ મહાત્મા ગાંધી નામે વિશ્વભરમાં જાણીતા થયેલા અને ભારતના રાષ્ટ્રપિતા તરીકેનું માન પામ્યા છે. તેમણે બ્રિટીશ રાજ પાસેથી આઝાદી મેળવવાની ભારતની ચળવળને દુનિયાના નકશા પર મૂકી. તેમના આદર્શો ભારતમાં અને અન્ય દેશોમાં પણ શાંતિમય પરિવર્તનની ચળવળ માટે પ્રેરણાદાયક રહ્યા છે.
મોહનદાસ કરમચંદ ગાંધીનો જન્મ પોરબંદર (ગુજરાત, ભારત)માં એક હિંદુ (વૈષ્ણવ વણિક) પરિવારમાં થયો હતો. તેમના વડવાઓ વ્યવસાયે ગાંધી (કરિયાણાનો ધંધો કરતા) હતા, પરંતુ તેમની પહેલાની ત્રણ પેઢીમાં કોઈએ ગાંંધીનો વ્યવસાય કરેલો નહીં અને તેઓ કોઈકને કોઈક રજવાડાના દીવાનપદે રહેલા. મોહનદાસ ગાંધીના પિતા કરમચંદ ગાંધી પણ પોરબંદર સ્ટેટના દીવાન હતા, આ ઉપરાંત તેઓ રાજકોટ અને વાંકાનેરના પણ દીવાન રહ્યા હતા. વૈષ્ણવ પરંપરા મુજબ ગાંધી કુટુંબ એકદમ ચુસ્ત શાકાહારી હતું. હિંદુઓમાં પ્રચલિત બાળવિવાહની પ્રથાને કારણે મોહનદાસના લગ્ન ફક્ત ૧૩ વર્ષની વયે કસ્તુરબા સાથે થયા હતા.
૧૯૦૪ – લાલ બહાદુર શાસ્ત્રી, ભારતના ભુતપૂર્વ વડાપ્રધાન
લાલ બહાદુર શાસ્ત્રી, ભારત દેશના ત્રીજી લોકસભાના અને બીજા સ્થાયી વડા પ્રધાન હતા. તેઓ ૧૯૬૩-૧૯૬૫ના વચ્ચેના સમયમાં ભારત દેશના પ્રધાન મંત્રી હતા.
લાલ બહાદુર શાસ્ત્રીનો જન્મ ૧૯૦૪માં થયા બાદ મુગલસરાય, ઉત્તર પ્રદેશ ખાતે લાલ બહાદુર શ્રીવાસ્તવ નામથી ઉછેર થયો હતો. એમના પિતા શારદા પ્રસાદ એક ગરીબ શિક્ષક હતા, જેઓ ત્યારબાદ રાજસ્વ કાર્યાલય ખાતે લિપિક (ક્લાર્ક) બન્યા હતા.
ભારત દેશને સ્વતંત્રતા પ્રાપ્ત થયા પશ્ચાત શાસ્ત્રીને ઉત્તર પ્રદેશ રાજ્યના સંસદીય સચિવ તરીકે નિયુક્ત કરવામાં આવ્યા હતા. ત્યારબાદ તેઓ ગોવિંદ વલ્લભ પંતના મુખ્યમંત્રી તરીકેના કાર્યકાળ દરમિયાન પ્રહરી તેમજ યાતાયાત મંત્રી બન્યા હતા. યાતાયાત મંત્રી તરીકેના સમય દરમિયાન એમણે પ્રથમ વાર મહિલાને બસ-સંવાહક (બસ-કંડક્ટર) તરીકેના પદ પર નિયુક્ત કરી નવો ચીલો ચાતર્યો હતો. પ્રહરી વિભાગના મંત્રી થયા બાદ એમણે ભીડને નિયંત્રણમાં રાખવા માટે લાઠી પ્રહારને બદલે પાણી છાંટવાનો પ્રયોગ કરી તેનો પ્રારંભ કરાવ્યો હતો. ૧૯૫૧ના વર્ષમાં, જવાહર લાલ નેહરુના નેતૃત્વમાં તેઓને અખિલ ભારત કોંગ્રેસ કમિટીના મહાસચિવ તરીકે નિયુક્ત કરવામાં આવ્યા હતા. એમણે ૧૯૫૨, ૧૯૫૭ તેમજ ૧૯૬૨ની ચુંટણીઓમાં કોંગ્રેસ પક્ષને ભારે બહુમતી સાથે જિતાડવા માટે ખુબ પરિશ્રમ કર્યો હતો.
ભારત દેશના વડા પ્રધાનમંત્રી જવાહરલાલ નેહરુનું એમના પ્રધાનમંત્રી તરીકેના કાર્યકાળ દરમિયાન સત્તાવીસમી મે, ૧૯૬૪ના રોજ દેહાવસાન થયા બાદ, શાસ્ત્રીએ નવમી જૂન ૧૯૬૪ના રોજ વડા પ્રધાન મંત્રી તરીકે પદ ભાર ગ્રહણ કર્યો હતો.
૧૧ જાન્યુઆરી ૧૯૬૬ તાશ્કન્દ ખાતે
શંકાસ્પદ રીતે નિધન થયાની ચર્ચાઓ
આજે પણ થાય છે.
૧૯૭૯ – હંગપન દાદા, ભારતીય ભૂમિસેનાની આસામ રેજિમેન્ટના અશોક ચક્ર વિજેતા સૈનિક
૧૯૭૯ – હંગપન દાદા – ભારતીય સેનાના બહાદુર સૈનિક હતા, જેને ‘અશોક ચક્ર’ એનાયત કરાયો હતો.
હવાલદાર હંગપન દાદા એક ભારતીય સેનાનો સૈનિક હતો જે ૨૭ મે ૨૦૧૬ ના રોજ ઉત્તર કાશ્મીરના શમસબારીમાં આતંકવાદીઓ સાથેના એન્કાઉન્ટરમાં શહીદ થયો હતો. શહીદી પ્રાપ્ત કરતા પહેલા તેણે ૪ સશસ્ત્ર આતંકવાદીઓને મારી નાખ્યા હતા. આ બહાદુરી માટે, તેમને ૧૫ ઓગસ્ટ ૨૦૧૬ ના રોજ મરણોત્તર અશોક ચક્ર એનાયત કરવામાં આવ્યો હતો. અશોક ચક્ર ભારતનો સર્વોચ્ચ શાંતિ સમયનો વીરતા પુરસ્કાર છે.
૨૬ મે, ૨૦૧૬ ના રોજ, જમ્મુ અને કાશ્મીરના કુપવાડા જિલ્લાના નૌગામ સેક્ટરમાં આર્મી બેઝ વચ્ચે સંદેશાવ્યવહાર ખોરવાઈ ગયો હતો. ત્યારબાદ હવાલદાર હંગપન દાદાને તેમની ટીમ સાથે ભાગી રહેલા આતંકવાદીઓનો પીછો અને પકડવાનું કામ સોંપવામાં આવ્યું હતું. તેમની ટીમ એલઓસી પાસે શમશબારી પર્વત પર ૧૩૦૦૦ ફૂટની ઉંચાઈએ બરફીલા વિસ્તારમાં એટલી ઝડપથી આગળ વધી કે તેઓએ આતંકવાદીઓના માર્ગને રોકી દીધો.
આ દરમિયાન આતંકીઓએ ટીમ પર ફાયરિંગ શરૂ કરી દીધું. આતંકવાદીઓ તરફથી ભારે ગોળીબારને કારણે તેમની ટીમ આગળ વધી શકી ન હતી. પછી, જમીન પર પડેલો અને પથ્થરોના આવરણ નીચે છુપાઈને, તેઓ એકલા આતંકવાદીઓની ખૂબ નજીક આવ્યા. ત્યારબાદ બે આતંકીઓ માર્યા ગયા હતા. પરંતુ આ ફાયરિંગમાં તે ખરાબ રીતે ઘાયલ થયો હતો. ત્રીજો આતંકવાદી ભાગી ગયો અને ભાગવા લાગ્યો. દાદા ઈજાગ્રસ્ત થયા પછી પણ તેની પાછળ ગયા અને તેને પકડ્યો.
આ દરમિયાન દાદાએ આ આતંકવાદી સાથે ઝપાઝપી પણ કરી હતી. પરંતુ તેણે તેને પણ મારી નાખ્યો. આ એન્કાઉન્ટરમાં ચોથો આતંકવાદી પણ માર્યો ગયો હતો.
નવેમ્બર ૨૦૧૬ માં શિલોંગમાં આસામ રેજિમેન્ટલ સેન્ટર (ARC) ખાતે પ્લેટિનમ જ્યુબિલી સમારોહ દરમિયાન વહીવટી બ્લોકનું નામ હેંગપાન રાખવામાં આવ્યું હતું.
તહેવારો અને ઉજવણીઓ–
ગાંધી જયંતી
ભારતના રાષ્ટ્રપિતા મોહનદાસ કરમચંદ ગાંધી કે જેઓ બાપુ અથવા મહાત્મા ગાંધી નામથી પણ ઓળખાય છે, તેમનો જન્મ દિવસ દર વર્ષની ૨જી ઓક્ટોબરના દિવસે ગાંધી જયંતિ તરીકે ઉજવવામાં આવે છે. આ દિવસને આંતરરાષ્ટ્રીય અહિંસા દિવસ તરીકે પણ મનાવવામાં આવે છે. વસ્તુત: ગાંધીજી સમગ્ર વિશ્વમાં તેમની અહિંસક ચળવળ માટે ઓળખાય છે અને આ દિવસ એમને માટે વૈશ્વિક સ્તરે આદર-સન્માન વ્યક્ત કરવા માટે ઉજવવામાં આવે છે.
આંતરરાષ્ટ્રીય અહિંસા દિવસ
આંતરરાષ્ટ્રીય અહિંસા દિવસ દર વર્ષે ૨ ઓક્ટોબરના રોજ, મહાત્મા ગાંધીના જન્મદિવસ પર ઉજવવામાં આવે છે.
જાન્યુઆરી ૨૦૦૪માં, ઇરાની નોબેલ વિજેતા શિરીન ઇબાદીએ મુંબઇના વર્લ્ડ સોશિયલ ફોરમમાં આંતરરાષ્ટ્રીય વિદ્યાર્થીઓને ભણાવતા પેરિસના એક હિન્દી શિક્ષક પાસેથી આંતરરાષ્ટ્રીય અહિંસા દિવસનો પ્રસ્તાવ મૂક્યો હતો. આ વિચાર ધીમે ધીમે ભારતની કોંગ્રેસ પાર્ટીના કેટલાક નેતાઓનું ધ્યાન આકર્ષિત કર્યું. જાન્યુઆરી ૨૦૦૭માં નવી દિલ્હીમાં સત્યાગ્રહ પરિષદના પ્રસ્તાવથી ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસના અધ્યક્ષ અને યુનાઇટેડ પ્રોગ્રેસિવ એલાયન્સના (યુ.પી.એ.) અધ્યક્ષ સોનિયા ગાંધી અને આર્કબિશપ ડેસમંડ ટુટુએ સંયુક્ત રાષ્ટ્રને આ વિચાર અપનાવવા અપીલ કરી હતી.
૧૫ જૂન, ૨૦૦૭ના રોજ સંયુક્ત રાષ્ટ્ર મહાસભાએ 2 ઓક્ટોબરને અહિંસાના આંતરરાષ્ટ્રીય દિવસ તરીકે સ્થાપિત કરવાનો મત આપ્યો હતો. સામાન્ય સભાના પ્રસ્તાવમાં સંયુક્ત રાષ્ટ્ર વ્યવસ્થાના તમામ સભ્યોને 2 ઓક્ટોબરની ઉજવણી યોગ્ય રીતે ઉજવવા અને શિક્ષણ તથા જનજાગૃતિ સહિત અહિંસાના સંદેશને પ્રસારિત કરવા માટે કહેવામાં આવ્યું છે.
ન્યુ યોર્ક સિટીમાં યુનાઇટેડ નેશન્સ પોસ્ટલ એડમિનિસ્ટ્રેશન (યુએનપીએ) એ યુ.એન. માં ભારતના કાયમી મિશન ખાતેના ભારતીય રાજદૂતની વિનંતી બાદ, આ પ્રસંગની યાદ માટે એક ખાસ કળશ તૈયાર કરવામાં આવ્યો હતો.
