એકાદશી (EKADASHI) એટલે તો પરમાત્માની કૃપાપ્રાપ્તિનો સર્વોત્તમ અવસર. વર્ષમાં કુલ 24 એકાદશી આવતી હોય છે. જે વર્ષે અધિક માસ હોય તે વર્ષે એકાદશીની સંખ્યા વધી જાય છે. અને કુલ એકાદશી 26 થઈ જાય છે. શાસ્ત્રોમાં કહેવાયું છે કે એકાદશીના દિવસે વ્રત રાખી ભગવાન વિષ્ણુના જુદા-જુદા અવતાર અને સ્વરૂપોનું ધ્યાન કરતા તેમની પૂજા કરવી જોઈએ.
એવું પણ માનવામાં આવે છે કે આ વ્રત કરવાથી દરેક દુ:ખ, કષ્ટ અને પાપોમાંથી મુક્તિ મળે છે અને સુખ-સમૃદ્ધિ મળે છે. એકાદશીના દિવસના કેટલાક નિયમો છે જેનું પાલન કરવું જરૂરી છે. આવો જ એક નિયમ છે કે એકાદશી પર ચોખા ન ખાવા જોઈએ. જાણો તેનું ધાર્મિક અને વૈજ્ઞાનિક કારણ.
ચોખા ન ખાવાનું ધાર્મિક કારણ
દંતકથા અનુસાર, મહર્ષિએ મેધાથી મા શક્તિના ક્રોધથી બચવા માટે પોતાનું શરીર પૃથ્વીમાં છોડી દીધું હતું. કહેવાય છે કે જે દિવસે તેમણે દેહ છોડ્યો તે દિવસે એકાદશી હતી. જ્યારે મહર્ષિએ દેહ છોડ્યો ત્યારે તેઓ ચોખા અને જવના રૂપમાં પૃથ્વી પર જન્મ્યા હતા. તેથી જ ચોખા અને જવને જીવ માનવામાં આવે છે. એકાદશીના દિવસે તેનું સેવન કરવું એ મહર્ષિ મેધાના રક્ત અને રક્તનું સેવન કરવા સમાન છે.
વૈજ્ઞાનિક કારણ
એકાદશી પર ચોખા ન ખાવા પાછળ એક વૈજ્ઞાનિક કારણ પણ છે. ચોખામાં પાણીની માત્રા વધુ જોવા મળે છે. સામાન્ય રીતે પાણીમાં ચંદ્રની અસર વધુ હોય છે અને ચંદ્રને મનનો કારક માનવામાં આવે છે. જ્યારે વ્યક્તિ એકાદશીના દિવસે ચોખાનું સેવન કરે છે, તો તેના શરીરમાં પાણીની માત્રા વધારે હોય છે. ત્યારે તેનું મન અશાંત અને વિચલિત થઈ જાય છે.
