આમ તો દરેક દિવસ ખાસ હોય છે પણ ઘણી તારીખો કેલેન્ડરના પાના સાથે ઇતિહાસના પાને પણ અંકાય છે, જાણો આજના દિવસના ઇતિહાસમાં નોંધાયેલા મહત્ત્વના બનાવો ઘટનાઓ અને આજની તારીખે જન્મેલા મહાનુભાવો અને વીરલ વ્યક્તિત્ત્વની પુણ્યતિથિ. જાણો આજની તારીખ સાથે જોડાયેલી કેટલીક ખાસ વાતો. કેવી રીતે આજનો દિવસ ઇતિહાસના પાને અંકાયેલ છે.
૬૫૬ – અલી રશીદન ખિલાફતના ખલીફા બન્યા.
અલી ઇબ્ન અબી તાલિબનો જન્મ ૧૭ માર્ચ ૬૦૦ (૧૩ રજબ ૨૪ હિજરી પૂર્વ) ના રોજ મુસ્લિમોના તીર્થસ્થળ કાબાની અંદર થયો હતો. તેઓ પયગંબર મુહમ્મદ (સ.) ના પિતરાઈ ભાઈ અને જમાઈ હતા અને તેમનું લોકપ્રિય નામ હઝરત અલી છે. તેઓ મુસ્લિમોના ખલીફા તરીકે ઓળખાય છે. તેમણે 656 થી 661 સુધી રશીદુન ખિલાફતના ચોથા ખલીફા તરીકે શાસન કર્યું, અને શિયા ઇસ્લામ અનુસાર 632 થી 661 સુધી પ્રથમ ઈમામ હતા. તેમણે ખૂબ જ રસપ્રદ રીતે વૈજ્ઞાનિક માહિતી સામાન્ય માણસ સુધી પહોંચાડી હતી.
શિયા મુસ્લિમો દ્વારા તેમને પ્રથમ ઇમામ, મુહમ્મદના યોગ્ય ધાર્મિક અને રાજકીય અનુગામી માનવામાં આવે છે. ઉત્તરાધિકારના મુદ્દાને કારણે મુસ્લિમો વચ્ચે મોટો અણબનાવ થયો અને તેમને બે મુખ્ય શાખાઓમાં વિભાજિત કર્યા: અલીના વંશજોમાં નિયુક્ત વારસાગત નેતૃત્વને અનુસરતા શિયા અને રાજકીય રાજવંશોને અનુસરતા સુન્ની. કુફાની ગ્રાન્ડ મસ્જિદમાં ખારીજી દ્વારા અલીની હત્યા ઉમૈયાદ ખિલાફતના ઉદય સાથે એકરુપ હતી. ઇમામ અલી મંદિર અને નજફ શહેર અલીની કબરની આસપાસ બાંધવામાં આવ્યું હતું અને તેની વાર્ષિક લાખો શ્રદ્ધાળુઓ મુલાકાત લે છે.
૧૫૭૬ – હલ્દીઘાટીનું યુદ્ધ, મેવાડના રાણા મહારાણા પ્રતાપ અને અંબરના માનસિંહ પ્રથમની આગેવાની હેઠળના સૈન્ય દળો અને મુઘલ સમ્રાટ અકબરના દળો વચ્ચે લડવામાં આવ્યું.
મહારાણા પ્રતાપ અને અકબરની સેના વચ્ચે ૧૮ જૂન, ૧૫૭૬ના રોજ થયેલા હલ્દીઘાટીના યુદ્ધ માટે હલ્દીઘાટીનો પાસ ઇતિહાસમાં પ્રખ્યાત છે. તે રાજસ્થાનના એકલિંગજીથી ૧૮કિલોમીટરના અંતરે છે. તે અરવલ્લી પર્વતમાળામાં ખમણોર અને બાલીચા ગામો વચ્ચેનો ઐતિહાસિક સાંકડો કુદરતી માર્ગ છે. યુદ્ધ અહીંથી શરૂ થયું અને ખમનોર સ્થિત રક્ત તલાઈના ખુલ્લા મેદાનમાં લડવામાં આવ્યું અને તે લોહીના તળાવની જેમ ભરાઈ ગયું. તે રાજસમંદ અને પાલી જિલ્લાઓને જોડે છે. તેનું નામ ‘હલ્દીઘાટી’ પડ્યું કારણ કે અહીંની માટી હળદર જેવી પીળી છે. તે દેશભક્તોના અમર તીર્થ સ્થળ તરીકે પણ ઓળખાય છે. સાચી માહિતીના અભાવે, મોટાભાગના પ્રવાસીઓ બાયપાસ રોડને પાસ માની લે છે અને રક્ત તલાઈમાં શહીદોના સ્મારકો પર માથું નમાવ્યા વિના પાછા ફરે છે. રાષ્ટ્રીય સ્મારક પાસે ચેતક નાળાની સાથે મૂળ પાસ અને રક્ત તલાઈની મુલાકાત લીધા વિના હલ્દીઘાટીની યાત્રા અધૂરી માનવામાં આવે છે. હાલમાં તમામ સ્થળોની મુલાકાત લેવા માટે મફત છે.હલ્દી ઘાટી ઇતિહાસમાં મહારાણા પ્રતાપ અને અકબર વચ્ચે થયેલા યુદ્ધ માટે પ્રસિદ્ધ છે. તે રાજસ્થાન રાજ્યમાં એકલિંગજી થી ૧૮ કિલોમીટર છે. તે અરવલ્લી પર્વતમાળામાં એક ઘાટ માર્ગ છે. આ ઘાટ રાજસમંદ અને પાલી જિલ્લાને એકબીજા સાથે જોડે છે. આ સ્થળ ઉદયપુર શહેરથી ૪૦ કિમી દૂર છે.
૧૯૨૮ – વિમાન ચાલક એમેલિયા એરહાર્ટ (Amelia Earhart), એટલાન્ટીક મહાસાગરને વિમાનમાં ઉડીને પાર કરનાર પ્રથમ મહિલા બન્યા. (‘વિલ્મર સ્ટુટ્ઝ’ (Wilmer Stutz) વિમાનચાલક અને ‘લ્યુ ગોર્ડન’ (Lou Gordon) મિકેનિક).
એમેલિયા મેરી ઇયરહાર્ટ એક અમેરિકન ઉડ્ડયન અગ્રણી અને લેખિકા હતી. એરહાર્ટ એટલાન્ટિક મહાસાગરમાં એકલા ઉડાન ભરનાર પ્રથમ મહિલા વિમાનચાલક હતા. તેણીએ અન્ય ઘણા વિક્રમો સ્થાપ્યા, વાણિજ્યિક હવાઈ મુસાફરીને પ્રોત્સાહન આપનાર પ્રથમ વિમાનચાલકોમાંની એક હતી, તેણીના ઉડ્ડયન અનુભવો વિશે સૌથી વધુ વેચાતા પુસ્તકો લખ્યા અને મહિલા પાઇલોટ માટેની સંસ્થા ધ નાઈન્ટી-નાઈન્સની રચનામાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવી હતી.
એચીસન, કેન્સાસમાં જન્મેલા અને ઉછરેલા અને પછીથી ડેસ મોઈન્સ, આયોવામાં, ઇયરહાર્ટને નાની ઉંમરે સાહસનો જુસ્સો કેળવ્યો, તેણીની વીસ વર્ષની ઉંમરથી સતત ઉડ્ડયનનો અનુભવ મેળવ્યો. ૧૯૨૮માં, એરહાર્ટ એરોપ્લેન દ્વારા એટલાન્ટિક પાર કરનાર પ્રથમ મહિલા મુસાફર બની (પાઈલટ વિલ્મર સ્ટલ્ટ્ઝની સાથે), જેના માટે તેણે સેલિબ્રિટીનો દરજ્જો પ્રાપ્ત કર્યો. ૧૯૩૨ માં, લોકહીડ વેગા 5Bનું પાઇલોટિંગ કરીને, ઇયરહાર્ટે નોનસ્ટોપ સોલો ટ્રાન્સએટલાન્ટિક ફ્લાઇટ કરી, આવી સિદ્ધિ હાંસલ કરનાર પ્રથમ મહિલા બની. આ સિદ્ધિ માટે તેણીને યુનાઈટેડ સ્ટેટ્સ ડિસ્ટિન્ગ્વિશ્ડ ફ્લાઈંગ ક્રોસ મળ્યો. ૧૯૩૫માં, એરહાર્ટ એરોનોટિકલ એન્જિનિયરિંગના સલાહકાર અને મહિલા વિદ્યાર્થીઓ માટે કારકિર્દી સલાહકાર તરીકે પરડ્યુ યુનિવર્સિટીમાં મુલાકાતી ફેકલ્ટી સભ્ય બન્યા. તે નેશનલ વુમન પાર્ટીના સભ્ય અને સમાન અધિકાર સુધારાના પ્રારંભિક સમર્થક પણ હતા.
૧૯૪૬ – ડો. રામમનોહર લોહિયા, જાણીતા સમાજવાદી, એ ગોઆમાં પોર્ટુગિઝો સામે ‘સીધા પગલાં દિન’ જાહેર કર્યો. પંજીમમાં એક રસ્તાને તેમનું નામ આપવામાં આવ્યું. આ દિવસને ગોઆ ક્રાંતિ દિન તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.
ગોવા ક્રાંતિ દિવસ દર વર્ષે ૧૮ જૂનના દિવસે મનાવવામાં આવે છે. ઇસ ૧૯૪૬માં આ દિવસે ડૉ. રામ મનોહર લોહિયાએ ગોવાના લોકોને પોર્ટુગીઝો સામે અવાજ ઉઠાવવા માટે પ્રેરિત કર્યા હતા. ૧૮ જૂનના દિવસને ગોવાના સ્વતંત્રતા સંઘર્ષના ઇતિહાસમાં સુવર્ણ અક્ષરો વડે લખવામાં આવેલો છે. ૧૮ જૂન ૧૯૪૬ના દિવસે ડૉ. રામ મનોહર લોહિયાએ ગોવા લોકોને એક થવા માટે અને પોર્ટુગીઝ શાસન સામે લડાઈ કરવાનો સંદેશ આપ્યો હતો. ૧૮ જૂને થયેલા આ ક્રાંતિના જોશીલા ભાષણ દ્વારા સ્વતંત્રતાની લડાઈને મજબૂતાઈ બક્ષી અને આગળ ધપાવી હતી.
ગોવાની મુક્તિ માટે એક લાંબા સમય માટે ચળવળ ચાલી. અંતે ૧૯ ડિસેમ્બર, ૧૯૬૧ના દિને ભારતીય સેનાએ ગોવા પર આક્રમણ કરી આ વિસ્તારને પોર્ટુગીઝ આધિપત્યમાંથી મુક્ત કરાવ્યું અને ગોવાને ભારતમાં સામેલ કરી લેવામાં આવ્યું હતું.
૧૯૭૫ – બાબુભાઈ જશભાઈ પટેલ ગુજરાતના પ્રથમ ગેરકોંગ્રેસી મુખ્યમંત્રી બન્યા.
બાબુભાઈ જશભાઈ પટેલ ગુજરાતના મુખ્યમંત્રી હતા. તેઓ બે વખત મુખ્યમંત્રીના હોદ્દે રહ્યા, પ્રથમ જૂન ૧૯૭૫ થી માર્ચ ૧૯૭૬ સુધી જનતા મોર્ચાના નેતા તરીકે અને બીજી વખત એપ્રિલ ૧૯૭૭ થી ફેબ્રુઆરી ૧૯૮૦ સુધી જનતા પાર્ટીના નેતા તરીકે.
મુંબઈ રાજ્યના વખતના મંત્રીમંડળમાં, ૧૯૫૨ થી ૧૯૫૭ સુધી, તેઓ કેબિનેટ મંત્રી રહ્યા. ગુજરાતની રચના પછી ૧૯૬૭માં તેઓ ગુજરાતની ધારાસભામાં ચૂંટાયા અને વિવિધ મંત્રાલયો સંભાળેલા.
૧૯૭૪માં, ચીમનભાઈ પટેલે નવનિર્માણ આંદોલનને કારણે મુખ્યમંત્રી પદેથી રાજીનામું આપ્યું અને ધારાસભાનું વિસર્જન કરાયું. ચૂંટણી પછી ૧૮ જૂન, ૧૯૭૫માં તેઓ ગુજરાતના પ્રથમ ગેરકોંગ્રેસી મુખ્યમંત્રી બન્યા. તેઓ વિવિધ પક્ષોના ગઠબંધનથી બનેલા જનતા મોર્ચાના નેતા બન્યા. એક અઠવાડીયા પછી, ઈન્દિરા ગાંધી દ્વારા દેશમાં કટોકટી લાદવામાં આવી પણ તેઓ માર્ચ ૧૯૭૬ સુધી પદ પર કાયમ રહ્યા. બીજી વખત તેઓ ૧૯૭૭ થી ૧૯૮૦ સુધી, જનતા પાર્ટીના નેતા તરીકે મુખ્યમંત્રી બન્યા. ૧૯૭૯ની મચ્છુ બંધ હોનારત સમયે તેઓએ છ માસ સુધી સઘળું મંત્રીમંડળ અને સરકારી તંત્રને મોરબી ફેરવ્યું હતું. ૧૯૯૦ની શરૂઆતમાં, ચીમનભાઈ પટેલની સરકારમાં, કેબિનેટ મંત્રી તરીકે તેઓ સરદાર સરોવર બંધ પરિયોજનાના વડા તરીકેનો પદભાર સંભાળ્યો હતો.
અવતરણ:-
૧૮૯૯ – દાદા ધર્માધિકારી, ગાંધીવાદી કાર્યકર અને દાર્શનિક (અ. ૧૯૮૫)
દાદા ધર્માધિકારી તરીકે જાણીતા શંકર ત્ર્યંબક ધર્માધિકારી ભારતીય સ્વાતંત્ર્ય સેનાની હતા અને ભારતમાં સામાજિક સુધારણાની ચળવળના નેતા હતા. તેઓ મહાત્મા ગાંધીના સિદ્ધાંતોના ચુસ્ત અનુયાયી હતા.
તેમના મોટા પુત્ર યશવંત શંકર ધર્માધિકારીએ મધ્ય પ્રદેશના એડવોકેટ જનરલ તરીકે સેવા આપી હતી અને તેમના નાના પુત્ર ચંદ્રશેખર શંકર ધર્માધિકારીએ બોમ્બે હાઈકોર્ટના ન્યાયાધીશ તરીકે સેવા આપી હતી.
૧ ડિસેમ્બર, ૧૯૮૫ના રોજ વર્ધાના સેવાગ્રામમાં તેમનું અવસાન થયું.
પૂણ્યતિથિ:-
૨૦૨૧ – મિલ્ખા સિંઘ, ગ્રીષ્મ ઓલિમ્પિકમાં (રોમ, ૧૯૬૦ તથા ટોક્યો, ૧૯૬૪) ભારતનું પ્રતિનિધિત્વ કરનાર દોડવીર (જ. ૧૯૩૫)
મિલ્ખા સિંઘ ભારતીય દોડવીર હતા. રોમ ખાતે ૧૯૬૦ ગ્રીષ્મ ઓલિમ્પિક તથા ટોક્યો ખાતે ૧૯૬૪ ગ્રીષ્મ ઓલિમ્પિકમાં ભારતનું પ્રતિનિધિત્વ કર્યું હતું. એમને “ઉડતા શીખ” તરીકેનું ઉપનામ આપવામાં આવ્યું હતું.
સ્વીકારવા ગયા હોવાથી તેમને સમગ્ર ખેલ વિશ્વ ઓળખવા લાગ્યું.
આ સમય દરમિયાન એમને પાકિસ્તાન ખાતે દોડવા માટેનું આમંત્રણ મળ્યું, પરંતુ બાળપણની ઘટનાઓને કારણે તેઓ ત્યાં જવા માટે અચકાતા હતા, પરંતુ ન જવાને કારણે રાજનૈતિક ઉથલપાથલ થવાના ડરને કારણે એમને જવા માટે કહેવામાં આવ્યું અને એમણે દોડવા માટેના આમંત્રણનો સ્વીકાર કર્યો. દોડ સ્પર્ધામાં મિલ્ખા સિંઘે સરળતાથી પોતાના પ્રતિસ્પર્ધકોને પરાસ્ત કરી દીધા, અને આસાનીથી જીતી ગયા. અધિકાંશ પાકિસ્તાની દર્શક એટલા પ્રભાવિત થયા કે પૂર્ણ રીતે બુરખાનશીન ઔરતોએ પણ આ મહાન દોડવીરને પસાર થતો જોવા માટે પોતાના નકાબ ઉતારી લીધા હતા, ત્યારથી જ એમને ફ્લાઇંગ શીખ તરીકેનું ઉપનામ મળ્યું.
મિલ્ખા સિંઘે ત્યારબાદ રમતગમતમાંથી સંન્યાસ લઈ લીધો અને ભારત સરકાર સાથે ખેલકૂદ ક્ષેત્રમાં પ્રોત્સાહન આપવાનું કામ કરવાનું શરૂ કર્યું. તેઓ નિવૃત્તિ પછી ચંડીગઢ ખાતે રહેતા હતા.
૧૮ જૂન ૨૦૨૧ના રોજ કોવિડ-૧૯ના કારણે તેમનું અવસાન થયું હતું.
અહેવાલ – પોપટભાઇ પટેલ, ઘેલડા
