વાઇલ્ડલાઇફ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ ઇન્ડિયા (WII)ના ભૂતપૂર્વ અધિકારીએ દાવો કર્યો છે કે મધ્ય પ્રદેશના કુનો નેશનલ પાર્કમાં આફ્રિકાથી લાવવામાં આવેલા ચિત્તાઓ માટે પૂરતી જગ્યા નથી. વાસ્તવમાં, એક મહિનામાં બે ચિત્તાના મોતને લઈને ચિંતાની સ્થિતિ ઉભી થઇ છે. આ નેશનલ પાર્ક 748 ચોરસ કિલોમીટર વિસ્તારમાં ફેલાયેલો છે, જેમાંથી 487 ચોરસ કિલોમીટર બફર ઝોનમાં આવે છે. નિષ્ણાતોનું માનવું છે કે ચિત્તાને તેની હિલચાલ માટે લગભગ 100 ચોરસ કિલોમીટરની જરૂર પડે છે.
શું કહ્યું WIIના પૂ્ર્વ અધિકારીએ ?
સમાચાર એજન્સી PTI અનુસાર, WII ના ભૂતપૂર્વ ડીન યાદવેન્દ્રદેવ વિક્રમ સિંહ ઝાલાએ કહ્યું છે કે, “કુનો નેશનલ પાર્કમાં આ પ્રાણીઓ માટે પૂરતી જગ્યા નથી. કૂનના વિશાળ લેન્ડસ્કેપને અનુરૂપ હોવા છતાં, ચિત્તા અહીં ખીલી શકે છે. જેમાં ખેતીનો ભાગ, જંગલી રહેઠાણ અને વિસ્તારની અંદર રહેતા અન્ય પ્રાણીઓનો સમાવેશ થાય છે. તેઓએ એ પણ સૂચવ્યું કે મેટાપોપ્યુલેશન તરીકે સંચાલિત બહુવિધ વસ્તી સ્થાપિત કરવી મહત્વપૂર્ણ છે, જ્યાં પ્રાણીઓને એક જગ્યાએથી બીજી જગ્યાએ ખસેડવામાં આવે છે.
બીજી, ત્રીજી વસાહત સ્થાપિત કરવી જરૂરી
તેમણે કહ્યું, “માત્ર 750 ચોરસ કિલોમીટરનો વિસ્તાર પૂરતો નથી. આપણે ચિત્તાઓની (એકથી વધુ) વસ્તી બનાવવાની છે અને તેને મેટાપોપ્યુલેશનની જેમ મેનેજ કરવાની છે. જ્યાં તમે પ્રાણીઓને એક જગ્યાએથી બીજી જગ્યાએ લઈ જઈ શકો છો. બીજી, ત્રીજી વસ્તી સ્થાપિત કરવી ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. વિક્રમસિંહ ઝાલાએ વધુમાં ઉમેર્યું, “તેથી, તમે સમુદાયોને કેવી રીતે મેનેજ કરો છો, ઇકોટુરિઝમ, તેમને પ્રોત્સાહિત કરો છો, ખાતરી કરો કે (માનવ-પ્રાણી) સંઘર્ષ સ્તરોને યોગ્ય રીતે વળતર આપવામાં આવે છે કે નહીં તેના પર નિર્ભર છે.”
મેટાપોપ્યુલેશન મેનેજમેન્ટ
તેના વિશે વાત કરતાં તેમણે કહ્યું, “એક પછી એક બે પેઢીઓને એક જગ્યાએથી ખસેડવાને મેટાપોપ્યુલેશન કહેવાય છે. જેમાં એક કે ત્રણ દીપડા છે. જેથી આનુવંશિક વિનિમય ચાલુ રહે. આ એક મહત્વપૂર્ણ કસરત છે. આ વિના આપણે આપણા દેશમાં ચિત્તાનું સંચાલન કરી શકતા નથી. KNP આ માટે એક સાઇટ છે. મુકુન્દ્રા હિલ્સ ટાઈગર રિઝર્વ એ રાજસ્થાન, ગાંધી સાગર અભયારણ્ય અને મધ્ય પ્રદેશમાં નાયરાદેહી વન્યજીવ અભયારણ્યનું એક સ્થળ છે. આમાંની દરેક સાઇટ તેના પોતાના પર સક્ષમ નથી.”