કેન્દ્રીય તપાસ એજન્સી CBI હાલમાં આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે સાયબર ક્રાઇમનો અંત લાવવા માટે ઓપરેશન ચક્ર-2 ચલાવી રહી છે. આ કામગીરી અંતર્ગત અત્યાર સુધીમાં એજન્સીએ જુદા જુદા 76 સ્થળોએ કાર્યવાહી કરી છે. આ કાર્યવાહી દેશના વિવિધ રાજ્યો, ઉત્તર પ્રદેશ, મધ્યપ્રદેશ, કર્ણાટક, હિમાચલ પ્રદેશ, હરિયાણા, કેરળ, તમિલનાડુ, પંજાબ, દિલ્હી અને પશ્ચિમ બંગાળમાં વિવિધ સ્થળોએ કરવામાં આવી છે, જે અંતર્ગત અત્યાર સુધીમાં સીબીઆઈએ ઘણા મોબાઈલ ફોન જપ્ત કર્યા છે. ઉપરાંત લેપટોપ.હાર્ડ ડિસ્ક, સિમ કાર્ડ અને પેન ડ્રાઈવ પણ જપ્ત કરવામાં આવી છે.
સીબીઆઈએ ઘણા બેંક ખાતાઓ પણ ફ્રીઝ કર્યા
ગુરુવારે એક નિવેદન જારી કરીને અધિકારીઓએ જણાવ્યું હતું કે CBIએ રૂ. 100 કરોડના ક્રિપ્ટો કૌભાંડ સહિત સાયબર-સક્ષમ નાણાકીય છેતરપિંડીના પાંચ અલગ-અલગ કેસ નોંધ્યા બાદ ઓપરેશન ચક્ર-2 હેઠળ દેશભરમાં 76 સ્થળોએ સર્ચ હાથ ધર્યું છે. આ સાથે સીબીઆઈ યુનાઈટેડ સ્ટેટ્સની એફબીઆઈ, ઈન્ટરપોલ, યુકેની નેશનલ ક્રાઈમ એજન્સી, સિંગાપોર પોલીસ ફોર્સ અને જર્મનીની બીકેએ સાથે કામ કરી રહી છે.
ઓપરેશન ચક્ર-2 કેવી રીતે શરૂ થયું
આ સ્કીમ વિશે માહિતી આપતા સીબીઆઈએ કહ્યું કે નકલી ક્રિપ્ટો માઈનિંગ ઓપરેશનની આડમાં ભારતીય નાગરિકોને વિચાર્યા વગર નિશાન બનાવવામાં આવ્યા, જેના પરિણામે આશરે રૂ. 100 કરોડનું કૌભાંડ થયું. કેન્દ્રીય એજન્સીએ વધુમાં જણાવ્યું હતું કે એમેઝોન અને માઇક્રોસોફ્ટની ફરિયાદ પર બે કેસ નોંધવામાં આવ્યા હતા. એવી ફરિયાદો હતી કે આરોપીઓ કોલ સેન્ટર ચલાવતા હતા અને વિદેશી નાગરિકોને ટાર્ગેટ કરવા માટે કંપનીઓને ટેક્નિકલ સપોર્ટ તરીકે રજૂ કરતા હતા. અન્ય એક કિસ્સામાં, હિમાચલ પ્રદેશમાં એક હજારથી વધુ પોલીસકર્મીઓ પહાડી રાજ્યના મંડી જિલ્લામાં છેતરપિંડી કરનારાઓ દ્વારા બનાવટી સ્થાનિક ક્રિપ્ટોકરન્સી કૌભાંડનો ભોગ બન્યા હતા.
ડિજિટલ કરન્સીના ભાવમાં છેડછાડ કરીને નકલી વેબસાઈટ બનાવી
સ્કેમર્સે રોકાણકારોને આકર્ષવા માટે બે ક્રિપ્ટોકરન્સી ‘કોર્વિયો કોઈન’ (KRO) અને ‘DGT કોઈન’ લોન્ચ કરી હતી અને આ ડિજિટલ કરન્સીના ભાવમાં છેડછાડ કરીને નકલી વેબસાઈટ બનાવી હતી. હિમાચલ પ્રદેશ કેસમાં આરોપીઓએ મોટી સંખ્યામાં સરકારી કર્મચારીઓને ફસાવ્યા હતા. જેમાં મોટાભાગના પોલીસ અધિકારીઓ હતા. પ્રારંભિક તબક્કામાં મોટાભાગના રોકાણ છેતરપિંડીના કેસોની જેમ, ઘણા પીડિતોએ મોટો નફો મેળવ્યો હતો અને તેમની આવક વધારવા માટે નાણાંનું રોકાણ કરવા માટે સમજાવવામાં આવ્યા હતા. તેમને વધુ રોકાણકારોને સામેલ કરવા માટે કમિશનની લાલચ પણ આપવામાં આવી હતી, ત્યારબાદ અધિકારીઓ પ્રમોટર્સ બન્યા હતા.
હિમાચલમાં ક્રિપ્ટોકરન્સી સ્કીમ 2018માં શરૂ કરવામાં આવી
તમને જણાવી દઈએ કે હિમાચલમાં ક્રિપ્ટોકરન્સી સ્કીમ 2018માં શરૂ કરવામાં આવી હતી. તેમાં સામેલ ઘણા પોલીસકર્મીઓએ સ્વૈચ્છિક નિવૃત્તિ પસંદ કરી અને ક્રિપ્ટો પ્રોજેક્ટના પ્રમોટર્સ બન્યા. આવી સ્થિતિમાં રોકાણકારોને કરોડો રૂપિયાનું નુકસાન થયું હતું. પોલીસે ગુરુવારે જણાવ્યું હતું કે આ અઠવાડિયે ગેંગનો પર્દાફાશ કરવામાં આવ્યો હતો.
ઓપરેશન ચક્ર શું હતું?
સીબીઆઈએ ઓક્ટોબર મહિનામાં જ ઓપરેશન ચક્ર હાથ ધર્યું હતું. જે 2022માં કરાયેલા સૌથી મોટા દરોડામાંથી એક હતો. આ ઓપરેશન હેઠળ સીબીઆઈ, ઈન્ટરપોલ, એફબીઆઈ, રોયલ કેનેડિયન માઉન્ટેન પોલીસ અને ઓસ્ટ્રેલિયન ફેડરલ એજન્સી પાસેથી સાયબર ક્રાઈમ સંબંધિત ઈનપુટ પ્રાપ્ત થયા હતા. જે બાદ CBIએ ઓપરેશન ચક્ર શરૂ કર્યું હતું. આ ઓપરેશન અંતર્ગત કુલ 105 જગ્યાઓ પર સર્ચ કરવામાં આવ્યું હતું. તેમાંથી સીબીઆઈ દ્વારા 87 સ્થળોએ અને રાજ્ય અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ પોલીસ દ્વારા 27 સ્થળોએ દરોડા પાડવામાં આવ્યા હતા. આ દેશવ્યાપી SED માં 300 થી વધુ શંકાસ્પદ લોકો તપાસ હેઠળ આવ્યા હતા.
ક્યાં અને શું મળ્યું?
માહિતી અનુસાર, સીબીઆઈએ રાજસ્થાનના એક પરિસરમાંથી 1.5 કરોડ રૂપિયા રોકડા અને 1.5 કિલો સોનું પણ રિકવર કર્યું હતું. આ દરોડામાં સીબીઆઈને ડિજિટલ પુરાવા પણ મળ્યા જેમાં નાણાકીય લેવડદેવડ સંબંધિત દસ્તાવેજો મળી આવ્યા હતા. આ દરોડામાં પુણે અને અમદાવાદમાં આવેલા કોલ સેન્ટરનો પણ પર્દાફાશ કરવામાં આવ્યો હતો. આ કોલ સેન્ટરોમાં અમેરિકન નાગરિકોને નિશાન બનાવવામાં આવ્યા હતા. માહિતી અનુસાર, ઓપરેશન ચક્ર હેઠળ, પોલીસે આંદામાન અને નિકોબારમાં 4, દિલ્હીમાં 5, ચંદીગઢમાં 3 અને આસામ, કર્ણાટક અને પંજાબમાં બે-બે સ્થળોએ દરોડા પાડ્યા હતા.
ઓપરેશન મેઘચક્રમાં રહસ્યો ખુલ્યા
ગયા વર્ષે એટલે કે 2022માં 24 સપ્ટેમ્બરે CBIએ ચાઈલ્ડ સેક્સ્યુઅલ પોર્નોગ્રાફી કેસમાં ઓપરેશન મેઘચક્ર શરૂ કર્યું હતું. જે અંતર્ગત દેશભરના 20 રાજ્યોમાં 26 સ્થળો પર દરોડા પાડવામાં આવ્યા હતા. જેમાં ચાઈલ્ડ સેક્શુઅલ પોર્નોગ્રાફી સંબંધિત સામગ્રી મળી આવી હતી, પરંતુ બાળકોને શારીરિક બ્લેકમેલ કરીને તેનો ઉપયોગ કરવામાં આવતો હોવાનું પણ બહાર આવ્યું હતું. આ કેસમાં સીબીઆઈને ઈન્ટરપોલ દ્વારા સિંગાપોરથી ઈનપુટ મળ્યા હતા. જે બાદ આ દરોડો પાડવામાં આવ્યો હતો.
સીબીઆઈમાં કેસ કેવી રીતે જાય છે?
સરકારી ભ્રષ્ટાચાર અને લાંચ રોકવા માટે સીબીઆઈ એટલે કે સેન્ટ્રલ બ્યુરો ઓફ ઈન્વેસ્ટિગેશન શરૂ કરવામાં આવ્યું હતું. તેની સ્થાપના વર્ષ 1941માં વિશેષ પોલીસ સ્થાપના તરીકે કરવામાં આવી હતી. ત્યારપછી આ એજન્સીને તમામ પ્રકારના જટિલ કેસ આપવામાં આવ્યા. વર્ષ 1965માં સીબીઆઈને અનેક પ્રકારના કેસોની તપાસ કરવાની સત્તા આપવામાં આવી હતી. તપાસ એજન્સીને ઈન્ટરપોલ સાથે સીધી વાતચીત કરવાનો પણ અધિકાર છે, પરંતુ ઈન્ટરપોલ કોઈ આંતરરાષ્ટ્રીય ગુનાની તપાસ કરવા ઈચ્છે છે તો તેણે સીબીઆઈનો સંપર્ક કરવો પડશે. સીબીઆઈને દિલ્હી સ્પેશિયલ પોલીસ એસ્ટાબ્લિશમેન્ટ એક્ટ 1946ની કલમ 2 હેઠળ કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાં જ ગુનાઓની તપાસ કરવાનો અધિકાર હતો. જો કે, અધિનિયમની કલમ 5(1) હેઠળ, એવું પણ જણાવવામાં આવ્યું હતું કે અધિકારક્ષેત્રને રેલ્વે વિસ્તારો અને રાજ્યો સહિત અન્ય વિસ્તારોમાં વિસ્તારી શકાય છે. પરંતુ, આ માટે એક શરત છે અને તે એ છે કે રાજ્ય સરકાર કાયદાની કલમ 6 હેઠળ તપાસ કરવા માટે સંમતિ આપે છે. એટલે કે, રાજ્યોમાં સીબીઆઈ તપાસ કરવા માટે, તે રાજ્યના મુખ્યમંત્રી અથવા વડાની પરવાનગી લેવી જરૂરી છે.
દરેક મોટા કેસમાં સીબીઆઈની માંગ કેમ કરવામાં આવે છે?
CBI તપાસની પોતાની સ્ટાન્ડર્ડ ઓપરેટિંગ પ્રક્રિયા એટલે કે SOP છે. સીબીઆઈ અધિકારીઓ તેના હેઠળ કામ કરે છે. આ ઉપરાંત તમામ કેસની તપાસ માટે સુપરવિઝન અધિકારીઓ પણ છે. જો કેસમાં કંઈક ખૂટે છે, તો અધિકારી ફરીથી તપાસનો આદેશ આપે છે. તમામ કેસોની તપાસ માટે સીબીઆઈમાં મલ્ટિલેયર સુપરવિઝનનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. સુપરવિઝન લેયરમાં બે થી નવ અધિકારીઓનો સમાવેશ થાય છે. સીબીઆઈ દેશની સૌથી મોટી અને વિશ્વસનીય એજન્સી છે, તેથી જ દરેક કેસમાં સીબીઆઈ તપાસની માંગ કરવામાં આવે છે.
આ પણ વાંચો—હમાસ સમર્થકોને દેશની બહાર કાઢી મુકવાના મૂડમાં જર્મની, ગૃહમંત્રીએ આપ્યું આ મોટુ નિવેદન
