જાનના જોખમે વાચકો અને દર્શકો સુધી પળેપળના સમાચારો રજૂ કરનારા પત્રકારોની સ્વતંત્રતા જળવાઇ રહે તે આજના સમયથી તાતી જરુરીયાત છે. પત્રકારોના અબાધિત અધિકારો જળવાઇ રહે અને તેઓ સ્વતંત્ર રહીને પોતાની જવાબદારીનું વહન કરી શકે તે માટે સરકારોને અને સામાન્ય પ્રજાને જાગૃત કરવા દર વર્ષે 3મેના રોજ વિશ્વ પ્રેસ સ્વતંત્રતા દિવસ ઉજવાય છે….વાંચો સમગ્ર અહેવાલ…
સંયુક્ત રાષ્ટ્ર મહાસભાએ 3 મેને વિશ્વ પ્રેસ સ્વતંત્રતા દિવસ તરીકે જાહેર કર્યો
તે વર્ષ 1993 હતું જ્યારે સંયુક્ત રાષ્ટ્ર મહાસભાએ 3 મેને વિશ્વ પ્રેસ સ્વતંત્રતા દિવસ તરીકે જાહેર કર્યો હતો. 1991માં યુનેસ્કોના છવ્વીસમા જનરલ કોન્ફરન્સ સત્રમાં કરાયેલી ભલામણને અનુસરીને આ ઘોષણા કરવામાં આવી હતી. 1991ના વિન્ડહોક ઘોષણાના પરિણામે આ દિવસની ઘોષણા કરવામાં આવી હતી. વિન્ડહોક ઘોષણાપત્ર એક એવું નિવેદન છે જે પ્રેસની સ્વતંત્રતા માટે આફ્રિકી પત્રકારો દ્વારા પ્રસ્તુત કરવામાં આવી હતી.
1993માં પ્રેસ સ્વતંત્રતા દિવસની ઉજવણી કરવાનો નિર્ણય
વર્ષ 1991માં પ્રથમ વખત આફ્રિકન પત્રકારોએ પ્રેસની સ્વતંત્રતા માટે ઝુંબેશ શરૂ કરી હતી. 3 મેના રોજ, આ પત્રકારોએ પ્રેસની સ્વતંત્રતાના સિદ્ધાંતો અંગે એક નિવેદન બહાર પાડ્યું હતું, જેને વિન્ડહોકની ઘોષણા તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. તેના માત્ર બે વર્ષ પછી એટલે કે વર્ષ 1993માં સંયુક્ત રાષ્ટ્રસંઘની જનરલ એસેમ્બલીએ પ્રથમ વખત વિશ્વ પ્રેસ સ્વતંત્રતા દિવસની ઉજવણી કરવાનો નિર્ણય લીધો. તે દિવસથી આજદિન સુધી દર વર્ષે 3જી મેના રોજ વિશ્વ પ્રેસ સ્વતંત્રતા દિવસ ઉજવવામાં આવે છે.
આ ખાસ દિવસ કેવી રીતે ઉજવવામાં આવે છે
1997 થી, યુનેસ્કો દર વર્ષે 3જી મે એટલે કે વિશ્વ પ્રેસ ફ્રીડમ ડેના રોજ ગિલેર્મો કેનો વર્લ્ડ પ્રેસ ફ્રીડમ પ્રાઈઝ આપે છે. તે સંસ્થા અથવા વ્યક્તિને આપવામાં આવે છે, જેણે પ્રેસની સ્વતંત્રતા માટે કોઈ મહાન કાર્ય કર્યું હોય. આ સાથે શાળાઓ અને કોલેજોમાં આ દિવસે ચર્ચાઓ યોજાય છે. આ ઉપરાંત લોકોને આ ખાસ દિવસ વિશે જાગૃત કરવા માટે સેમિનારનું આયોજન કરવામાં આવે છે.
દુનિયામાં એવા ઘણા દેશો છે જ્યાં પ્રેસ ઇચ્છે તો પણ લોકોમાં સત્ય નથી લાવી શકતું.
પ્રેસની સ્વતંત્રતા એક એવો મુદ્દો છે, જેની સમગ્ર વિશ્વમાં ચર્ચા થાય છે. લોકશાહીનો ચોથો સ્તંભ કહેવાતા મીડિયાને કેટલીકવાર સાચી માહિતી લોકો સુધી પહોંચાડવા દેવામાં આવતી નથી. જે લોકો દેશની સત્તા સંભાળી રહ્યા છે તેઓ પ્રેસને પોતાના હાથમાં કઠપૂતળીની જેમ રાખવા માંગે છે. દુનિયામાં એવા ઘણા દેશો છે જ્યાં પ્રેસ ઇચ્છે તો પણ લોકોમાં સત્ય નથી લાવી શકતું. તેથી જ વિશ્વ પ્રેસ ફ્રીડમ ડે 2023 ની ઉજવણી સમગ્ર વિશ્વમાં શરૂ કરવામાં આવી હતી.
ઘણી વખત પત્રકારો પર હુમલા થાય છે
પત્રકારત્વ કરતી વખતે ઘણી વખત પત્રકારો પર હુમલા થાય છે. આના અનેક ઉદાહરણો દુનિયાભરમાં સામે આવ્યા છે. સત્ય બહાર લાવવા અને પોતાની જવાબદારી સારી રીતે નિભાવવા માટે પત્રકારો પોતાનો જીવ જોખમમાં મૂકતા અચકાતા નથી. તેમને આઝાદી આપવી ખૂબ જ જરૂરી છે જેથી કોઈ પણ શક્તિ પોતાના જીવ જોખમમાં નાખીને કામ કરતા પત્રકારોના અવાજને દબાવી ન શકે. તો જ તેઓ પોતાનું કામ સારી રીતે કરી શકશે. આ ઉદ્દેશ્ય સાથે, વિશ્વ પ્રેસ સ્વતંત્રતા દિવસ દર વર્ષે 3જી મેના રોજ ઉજવવામાં આવે છે. આવો તમને જણાવીએ આ દિવસ સાથે જોડાયેલી ખાસ વાતો.
વર્લ્ડ પ્રેસ ફ્રીડમ ડે 2023 ની થીમ
દર વર્ષે વર્લ્ડ પ્રેસ ફ્રીડમ ડે માટે થીમ નક્કી કરવામાં આવે છે. ગયા વર્ષે વિશ્વ પત્રકારત્વ દિવસની થીમ હતી- ‘ડિજીટલ સીઝ હેઠળ પત્રકારત્વ’. આ વર્ષે વિશ્વ પ્રેસ સ્વતંત્રતા દિવસની 30મી વર્ષગાંઠ છે. વર્ષ 2023 ની થીમ “અધિકારોના ભવિષ્યને આકાર આપવી: અન્ય તમામ માનવ અધિકારો માટે ડ્રાઇવર તરીકે અભિવ્યક્તિની સ્વતંત્રતા” છે.
વિશ્વ પ્રેસ સ્વતંત્રતા દિવસનું મહત્વ
અભિવ્યક્તિની સ્વતંત્રતા વિશે સરકારોને યાદ અપાવવામાં આ દિવસનું મહત્વનું યોગદાન છે. આ દિવસે એવા પત્રકારોને પણ યાદ કરવામાં આવે છે જેમણે પત્રકારત્વમાં પોતાનું મહત્વનું યોગદાન આપ્યું હતું અને જેઓએ આ ક્ષેત્ર માટે પોતાનો જીવ ગુમાવ્યો હતો. આ દિવસે, પત્રકારો પરના હુમલાઓ અને તેમની સ્વતંત્રતાને નુકસાન પહોંચાડનાર ક્ષણોને યાદ કરવામાં આવે છે અને ચર્ચા કરવામાં આવે છે. આ દિવસે તમામ દેશોની સરકારોને ચેતવણી આપવામાં આવે છે કે પત્રકારોની સુરક્ષા સરકારોની જવાબદારી છે. દેશને પત્રકારોની સ્વતંત્રતા અને તેમની સુરક્ષાના ફાયદા અને પત્રકારત્વ દેશની પ્રગતિમાં કેવી રીતે ફાળો આપે છે તે વિશે પણ ચેતવણી આપવામાં આવે છે.
યુએન સેક્રેટરી-જનરલ એન્ટોનિયો ગુટેરેસે શું કહ્યું
યુએન સેક્રેટરી-જનરલ એન્ટોનિયો ગુટેરેસે મંગળવારે આંતરરાષ્ટ્રીય સમુદાયને એક અવાજે વાત કરવા વિનંતી કરી અને પત્રકારોને તેમની નોકરી કરવા બદલ અટકાયત અને જેલની સજાનો અંત લાવવા હાકલ કરી. તેમણે કહ્યું કે દુનિયાના દરેક ખૂણામાં પ્રેસ પર હુમલા થઈ રહ્યા છે.
પત્રકારો અને મીડિયાકર્મીઓને નિશાન બનાવવામાં આવ્યા હતા
તેમણે કહ્યું કે 2022માં ઓછામાં ઓછા 67 મીડિયાકર્મીઓ માર્યા ગયા હતા. જે અગાઉના વર્ષોની સરખામણીમાં પત્રકારો અને મીડિયા પર્સના હુમલામાં 50 ટકાનો વધારો છે. વધુમાં, ત્રણ ચતુર્થાંશ મહિલા પત્રકારોએ ઓનલાઈન હિંસાનો અનુભવ કર્યો છે. તેઓને નિયમિતપણે હેરાન કરવામાં આવે છે, ડરાવવામાં આવે છે અને અટકાયતમાં રાખવામાં આવે છે. તેમને જેલમાં પણ નાખ્યા. યુનેસ્કોના ડાયરેક્ટર-જનરલ ઓડ્રે અઝોલેએ જણાવ્યું હતું કે વિશ્વભરમાં સેંકડો પત્રકારો પર ફક્ત તેમની નોકરી કરવા માટે હુમલો કરવામાં આવ્યો હતો અને તેમને જેલમાં ધકેલી દેવામાં આવ્યા હતા. આ અસ્વીકાર્ય છે.
