Bollywood સહિત દેશમાં દર વર્ષે સેંકડો ફિલ્મો બને છે. દરેક ફિલ્મમાં કોઈને કોઈ વિશેષતા હોય છે જેના કારણે તે દર્શકોને આકર્ષે છે. કેટલીક પસંદગીની ફિલ્મોની વિશેષતા તેમની લંબાઈ છે. કેટલાક ખૂબ ટૂંકા હોય છે અને કેટલાક રેકોર્ડ બ્રેકિંગ લંબાઈ ધરાવે છે.
ઘણી ફિલ્મો એટલી ટૂંકી બનાવવામાં આવી હતી કે તેને ઈન્ટરવલની જરૂર ન પડી, જ્યારે કેટલીક ફિલ્મોમાં બે ઈન્ટરવલ હોવા જોઈએ. આવી ફિલ્મો પણ બનાવવામાં આવી હતી જેની થિયેટરોએ તેમની લંબાઈને કારણે તેને રિલીઝ કરવાનો ઇનકાર કર્યો હતો. છેવટે, સિનેમામાં 5 કલાકથી વધુ લાંબી ફિલ્મ કેવી રીતે બતાવી શકાય અને દર્શકોએ શા માટે જોવી જોઈએ?
વાર્તામાં ફિલ્મે લાંબી ખેંચવાનો અવકાશ
નવાઈની વાત એ હતી કે જે ફિલ્મો તેમની લંબાઈને કારણે ફિલ્મ ઈતિહાસમાં વિશેષ હતી તે પણ દર્શકોનું મનોરંજન કરવામાં સફળ રહી હતી. તે ચોક્કસપણે લાંબું હતું, પરંતુ તેમાંથી પ્રેક્ષકોને કંટાળો આવ્યો ન હતો. આજે પણ દર્શકો આ ફિલ્મોને તેમની રસપ્રદ વાર્તાના કારણે યાદ કરે છે. રણબીર કપૂરની Bollywoodની નવી ફિલ્મ ‘એનિમલ‘ તેની લંબાઈ માટે યાદ કરવામાં આવે છે. કારણ કે દર્શકોને લાંબા સમયથી શોર્ટ ફિલ્મો જોવાની આદત છે એટલે ‘એનિમલ’ની સફળતા પછી આવી ફિલ્મોનો ટ્રેન્ડ શરૂ થશે એવું કહી શકાય નહીં. ફિલ્મ નિર્માતાઓ ત્યારે જ આવું કરવાની હિંમત કરી શકે છે જ્યારે વાર્તામાં તેને આટલો ખેંચવાનો અવકાશ હોય.
મજબૂત વાર્તા સાથે સારું દિગ્દર્શન
કોઈપણ ફિલ્મની લંબાઈ બે-અઢી કલાકથી વધુ હોય તો તેની વાર્તા દર્શકોને મંત્રમુગ્ધ કરી શકે એટલી મજબૂત હોવી જોઈએ. કારણ કે, આટલા લાંબા સમય સુધી દર્શકોને જકડી રાખવાનું સરળ નથી. પરંતુ, આ ત્યારે જ શક્ય બની શકે છે જ્યારે તેનો પ્લોટ અને દિશા જબરદસ્ત હોય. જો કથાવસ્તુ થોડી પણ ઢીલી પડી જાય તો દર્શકો ફિલ્મની વચ્ચે ખુરશી છોડવામાં મોડું નહીં કરે.
લાંબી ફિલ્મ એવી છે જે સાડા ત્રણ કે ચાર કલાકથી વધુ લાંબી હોય, જે બેથી અઢી કલાક લાંબી હોય. ખાસ વાત એ છે કે મોટાભાગની Bollywoodની લાંબી ફિલ્મો સફળ રહી છે.
હિન્દી સિનેમાના ઈતિહાસ પર નજર કરીએ તો રાજ કપૂરે 1964માં લાંબી ફિલ્મો બનાવવાની શરૂઆત કરી હતી. તેની ફિલ્મ ‘સંગમ’ લાંબી હોવાને કારણે તેમાં બે ઈન્ટરવલ હતા. ‘સંગમ’માં રાજ કપૂર, રાજેન્દ્ર કુમાર અને વૈજયંતિ માલા જેવા કલાકારો હતા. આ ફિલ્મમાં પ્રેમ ત્રિકોણ પર આધારિત વાર્તા હતી, જે 3 કલાક 58 મિનિટ લાંબી હતી. હિન્દી ફિલ્મ ઈતિહાસમાં આ પહેલી આટલી લાંબી ફિલ્મ હતી. તે તે સમયની સુપરહિટ ફિલ્મોમાંની એક હતી.
બે અંતરાલને કારણે થિયેટરમાં માત્ર બે શો જ ચાલ્યા. ‘સંગમ’ની સફળતા એવી હતી કે આ ફિલ્મની ગણતરી ‘મુગલ-એ-આઝમ’ પછી 60ના દાયકાની સૌથી વધુ કમાણી કરનારી ફિલ્મોમાં થઈ હતી.
મહાત્મા ગાંધીના જીવન પર આધારિત રિચર્ડ એટનબરોની ફિલ્મ ‘ગાંધી’ પણ 3 કલાક 11 મિનિટ લાંબી ફિલ્મ હતી.
લાંબી ફિલ્મ જેણે નિર્માતાને બરબાદ કર્યાં
દરેક લાંબી ફિલ્મ સફળ થાય એ જરૂરી નથી. રાજ કપૂરની 1970માં આવેલી ફિલ્મ ‘મેરા નામ જોકર‘એ તેમને દેવામાં ડૂબી દીધા હતા. જ્યારે ફિલ્મની સ્ટાર કાસ્ટ ‘સંગમ’ના કલાકારો હતા. આ ફિલ્મ રાજ કપૂરનો ડ્રીમ પ્રોજેક્ટ હતો, પરંતુ તેણે તેના તમામ સપનાઓને બરબાદ કરી દીધા. ‘સંગમ’ કરતાં થોડી લાંબી 4 કલાકની આ ફિલ્મ દેશની સૌથી લાંબી ફિલ્મોમાં સામેલ છે. આમાં પણ બે અંતરાલ હતા.
આ ફિલ્મ સર્કસના જોકર ‘રાજુ’ની વાર્તા હતી, જેની પીડા કોઈ સમજી શકતું નથી. રાજ કપૂરની શ્રેષ્ઠ ફિલ્મોમાં તેની ગણતરી થાય છે. આ ફિલ્મની ખોટમાંથી બહાર આવવા માટે રાજ કપૂરે તેમના પુત્ર ઋષિ કપૂર સાથે ‘બોબી’ બનાવી.
વર્ષ 1975માં રમેશ સિપ્પીએ ‘શોલે‘ બનાવી, તેની ગણતરી લાંબી ફિલ્મોમાં પણ થાય છે. 3 કલાક 20 મિનીટ લાંબી આ ફિલ્મનો શરૂઆતી બિઝનેસ ગરમ હતો. પરંતુ ધીરે ધીરે દર્શકો એકઠા થવા લાગ્યા અને ફિલ્મે 35 કરોડની કમાણીનો રેકોર્ડ બનાવ્યો. ‘શોલે’ પરથી બનેલી રાજશ્રી પ્રોડક્શનની 6 મિનિટ લાંબી ફિલ્મ ‘હમ આપકે હૈ કૌન’ એ 135 કરોડ રૂપિયાની કમાણી કરી હતી.
Bollywoodમાં યુદ્ધ આધારિત ફિલ્મો પણ લાંબી
લાંબી ફિલ્મોનો યુગ અહીં પૂરો ન થયો. 2001માં રિલીઝ થયેલી આશુતોષ ગોવારિકર દ્વારા નિર્દેશિત આમિર ખાનની ફિલ્મ ‘લગાન’ પણ 3 કલાક 44 મિનિટ લાંબી હતી, જે સુપરહિટ સાબિત થઈ હતી. તેના અનોખા પાત્રો આજે પણ દર્શકોને યાદ છે.
અલગ સ્ટોરીના કારણે તેને ઓસ્કારમાં પણ એન્ટ્રી મળી હતી. આ ફિલ્મ બ્રિટિશ રાજ દરમિયાનના એક ગામની વાર્તા કહે છે, જે અંગ્રેજો સાથે ક્રિકેટની રમત રમે છે જેથી કરીને તેમને કર ચૂકવવો ન પડે.
યુદ્ધની વાર્તા પર આધારિત જેપી દત્તા દ્વારા નિર્દેશિત ‘LOC કારગિલ’ 2003માં રિલીઝ થઈ હતી. આ ફિલ્મ હિન્દી ફિલ્મ ઈતિહાસની ત્રીજી સૌથી લાંબી ફિલ્મોમાંની એક હતી. તેની લંબાઈ 4 કલાક 10 મિનિટ હતી. તેનું વિષય વસ્તુ 1999ના ભારત-પાકિસ્તાન યુદ્ધ પર કેન્દ્રિત હતું, જે કારગીલમાં લડવામાં આવ્યું હતું. આદિત્ય ચોપરા દ્વારા નિર્દેશિત ‘મોહબ્બતેં’ પણ 3 કલાક 36 મિનિટ લાંબી હતી. શાહરૂખ ખાન, અમિતાભ બચ્ચન, ઐશ્વર્યા રાય અને જુગલ હંસરાજ અભિનીત આ ફિલ્મ તેના સમયમાં સુપરહિટ રહી હતી.
આટલી લાંબી ફિલ્મ જે એકસાથે રિલીઝ થઈ નથી
આશુતોષ ગોવારીકરની 2008માં આવેલી ફિલ્મ ‘જોધા અકબર’ પણ લાંબી ફિલ્મોની યાદીમાં સામેલ છે. હૃતિક રોશન અને ઐશ્વર્યા રાયની આ ફિલ્મ 3 કલાક 33 મિનિટ લાંબી હતી. પરંતુ, અનુરાગ કશ્યપની ‘ગેંગ્સ ઓફ વાસેપુર’ની ગણતરી અત્યાર સુધીની સૌથી લાંબી ફિલ્મોમાં થાય છે. આ 5 કલાક 21 મિનિટ લાંબી ફિલ્મ બનાવવામાં આવી હતી,
તેની લંબાઈને કારણે કોઈ થિયેટર તેને રિલીઝ કરવા માટે સંમત નહોતું. આ પછી ફિલ્મને બે ભાગમાં વહેંચીને રિલીઝ કરવામાં આવી. ફિલ્મના બંને ભાગ બોક્સ ઓફિસ પર હિટ રહ્યા હતા. ફિલ્મ ‘સલામ-એ-ઈશ્ક’ (2007) પણ 3 કલાક 36 મિનિટ લાંબી હતી. મોટા સ્ટાર્સ હોવા છતાં પણ આ ફિલ્મ પસંદ ન આવી. આ સિવાય તમસ, હમ સાથ સાથ હૈ અને ‘કભી અલવિદા ના કહેના’ પણ લાંબી ફિલ્મોમાં સામેલ છે.
લાંબી ફિલ્મોનો સમય હજુ પૂરો થયો નથી
વર્ષો પછી 2016માં રિલીઝ થયેલી સુશાંત સિંહ રાજપૂતની ફિલ્મ ‘MS ધોની’ પણ 3 કલાક 5 મિનિટ લાંબી હતી. અગાઉ 2008માં ‘ગજની’એ 3 કલાકની મર્યાદા તોડી હતી. 2000 થી અત્યાર સુધીમાં છેલ્લા 23 વર્ષોમાં એવી 20 ફિલ્મો પણ નથી કે જેની લંબાઈ 3 કલાકથી વધુ હોય.
જ્યારે ફિલ્મની લંબાઈનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવે છે, ત્યારે સ્વાભાવિક રીતે જ ઉત્સુકતા હોય છે કે ફિલ્મમાં એવું શું ખાસ છે કે તેની વાર્તા કહેવા માટે આટલો સમય લાગ્યો. પૌરાણિક કથાઓ પર આવી ઘણી ફિલ્મો પણ બની. જોધા અકબર, લગાન, સ્વદેશ અને નાયક કે આવી લાંબી ફિલ્મો આ શ્રેણીમાં રાખી શકાય.
લાંબી ફિલ્મોનો યુગ હજુ પૂરો થયો નથી. રણબીર કપૂરની ‘એનિમલ’ પછી શાહરૂખ ખાનની ફિલ્મ ‘ડંકી‘ની ગણતરી પણ લાંબી ફિલ્મોમાં થાય છે. આજે બે-અઢી કલાકથી વધુ લાંબી ફિલ્મને લાંબી ગણવામાં આવશે.
આ પણ વાંચો- Ajith Kumar-The one and only Multi talented Hero of Indian Films
