ચંદ્રયાન-3 ચંદ્રની સપાટી પર ઉતરવા માટે તૈયાર છે. ઇન્ડિયન સ્પેસ રિસર્ચ ઓર્ગેનાઇઝેશન (ઇસરો)ના વર્તમાન વડા એસ સોમનાથ અને ભૂતપૂર્વ વડા કે સિવને પણ ઉતરાણના અંતિમ તબક્કાને અત્યંત જોખમી ગણાવ્યું છે. અહેવાલ છે કે નેશનલ એરોનોટિક્સ એન્ડ સ્પેસ એડમિનિસ્ટ્રેશન NASA અને ESA એટલે કે યુરોપિયન સ્પેસ એજન્સી પણ ચંદ્રયાન 3ને ચંદ્ર પર સુરક્ષિત રીતે ઉતારવામાં ISROને મદદ કરી રહી છે. ખાસ વાત એ છે કે ભારતીય સ્પેસ એજન્સીને 14 જુલાઈના રોજ લોન્ચ થયા બાદથી આ સપોર્ટ મળી રહ્યો છે.
NASA અને ESA કેવી રીતે મદદ કરી રહ્યાં છે ?
એવું કહેવામાં આવી રહ્યું છે કે ચંદ્રયાન 3 ના લેન્ડિંગ દરમિયાન આ બંને એજન્સીઓના ગ્રાઉન્ડ સ્ટેશનની ભૂમિકા ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ બની ગઈ છે. ઓસ્ટ્રેલિયાના ન્યુ નોર્સિયા ખાતે ESA નું 35 મીટર ડીપ સ્પેસ એન્ટેના (ESTRACK નેટવર્કનું ત્રીજું ગ્રાઉન્ડ સ્ટેશન) બનાવવામાં આવ્યું છે. તેનો હેતુ ચંદ્રયાન 3ની ચંદ્ર ઉતરાણ પ્રક્રિયા દરમિયાન લેન્ડર મોડ્યુલને ટ્રેક કરવાનો અને તેની સાથે વાતચીત કરવાનો છે. ખાસ વાત એ છે કે નવો નોર્સિયા એન્ટેના ઈસરોના પોતાના ગ્રાઉન્ડ સ્ટેશનના બેકઅપ તરીકે કામ કરશે. તે આરોગ્ય, લેન્ડર મોડ્યુલનું સ્થાન સહિત ઘણી માહિતી મેળવશે.
બીજી તરફ નાસાની વાત કરીએ તો નાસાના કિસ્સામાં, તેનું ડીપ સ્પેસ નેટવર્ક ચંદ્રયાનના ઉતરાણ દરમિયાન કેનબેરા ડીપ સ્પેસ કોમ્યુનિકેશન કોમ્પ્લેક્સમાં ડીપ સ્પેસ સ્ટેશન (DSS) 36 અને DSS-34 થી ટેલિમેટ્રી અને ટ્રેકિંગ માહિતી પ્રદાન કરી રહ્યું છે. મેડ્રિડ ડીપ સ્પેસ કોમ્યુનિકેશન કોમ્પ્લેક્સનું DSS-65 પણ આ કાર્યમાં સામેલ થશે.
જેટ પ્રોપલ્શન લેબના ઈન્ટરપ્લેનેટરી નેટવર્ક ડિરેક્ટોરેટ કસ્ટમર ઈન્ટરફેસ મેનેજર સામી અસમર કહે છે, “અમને અવકાશયાનમાંથી ટેલિમેટ્રી મળી છે, જેમાં આરોગ્ય અને સ્થિતિ તેમજ સાધન માપનનો ડેટા છે. તે ઈસરોને મોકલવામાં આવે છે. અમે ડોપ્લર ઇફેક્ટ માટે રેડિયો સિગ્નલનું પણ નિરીક્ષણ કરી રહ્યા છીએ, જે અવકાશયાનને માર્ગદર્શન આપવા માટે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે.
તેમણે વધુમાં ઉમેર્યું હતું કે, ‘લેન્ડિંગ પ્રક્રિયા દરમિયાન આ ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ માહિતી હશે અને તે અમને જણાવશે કે ત્યાં શું સ્થિતિ છે.’ તેમણે માહિતી આપી હતી કે આ મિશન માટે જરૂરી મદદ કેલિફોર્નિયાના DSN સંકુલમાંથી આવી રહી છે, કારણ કે તે ભારતથી પૃથ્વીની બીજી બાજુ આવેલું છે.
લૉન્ચ થયા પછીથી મદદ ચાલુ છે ?
જર્મનીમાં ESOC એન્જિનિયર રમેશ ચેલ્લાથુરાઈએ અખબારને જણાવ્યું, ‘ચંદ્રયાન-3ના પ્રક્ષેપણ સાથે, ESA ESTRACK નેટવર્કમાં બે ગ્રાઉન્ડ સ્ટેશનનો ઉપયોગ કરીને મિશનમાં મદદ કરી રહ્યું છે.’ તેમણે કહ્યું કે તે ઉપગ્રહને ભ્રમણકક્ષામાં ટ્રેક કરે છે, વાહનમાંથી ટેલિમેટ્રી મેળવે છે અને તેને બેંગલુરુમાં મિશન ઓપરેશન સેન્ટરમાં મોકલે છે. એટલું જ નહીં, બેંગ્લોરથી મળેલા કમાન્ડ પણ સેટેલાઇટને મોકલવામાં આવે છે.
અહેવાલ છે કે ફ્રેન્ચ ગુઆનાના કૌરો ખાતે ESA નું 15 મીટર અને બ્રિટનના ગુનહિલી અર્થ સ્ટેશન ખાતે 32 મીટર સપોર્ટ માટે પસંદ કરવામાં આવ્યા હતા. ચેલ્લાથુરાઈ સમજાવે છે, “આ બે સ્ટેશન નિયમિતપણે ચંદ્રયાન 3 સાથે સંપર્કમાં છે.