હિંદુ ધર્મમાં કારતક માસનું વિશેષ મહત્વ છે. નરક ચૌદસ દિવાળીના એક દિવસ પહેલા અને ધનતેરસના બીજા દિવસે આવે છે. નરક ચૌદસને કાળી ચૌદસ પણ કહેવામાં આવે છે. ભારતના કેટલાક સ્થળોએ નરક ચૌદસને છોટી દિવાળી તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. નરક ચતુર્દશીના દિવસે યમરાજની પૂજા દુકાળ કે કોઈ દુર્ઘટનાથી થતા મૃત્યુના ભયને દૂર કરવા અને શારીરિક સ્વાસ્થ્ય માટે કરવામાં આવે છે.
નરક ચૌદસના દિવસે અભ્યંગ સ્નાન કરવાની માન્યતા છે. આ દિવસે, સ્ત્રીઓ તેમના દેખાવને વધારવા માટે ઉબટાન લગાવે છે. આ દિવસે સાંજે યમ તર્પણ અને દીવાનું દાન કરવાની પણ પરંપરા છે. તે હિન્દુ ધર્મના મહત્વના તહેવારોમાંનો એક માનવામાં આવે છે. નરક ચૌદસ ઉજવવા પાછળ કેટલીક રસપ્રદ વાતો છે. એવી માન્યતા છે કે આ દિવસે દીવો પ્રગટાવવાથી યમરાજ પ્રસન્ન થાય છે અને અકાળ મૃત્યુના ભયથી મુક્તિ મળે છે.
નરક ચૌદનું મહત્વ
નરક ચૌદસ દર વર્ષે કારતક મહિનાની અમાવાસ્યાના એક દિવસ પહેલા આવે છે. હિન્દુ ધર્મમાં નરક ચતુર્દશીનું ખૂબ મહત્વ છે. આ બ્રહ્મ મુહૂર્તમાં સ્નાન કરીને ભગવાન યમની પૂજા કરવાની માન્યતા છે. એવું કહેવાય છે કે જે કોઈ પણ ભક્ત આ દિવસે બ્રહ્મ મુહૂર્તમાં સ્નાન કરે છે અને યમરાજની પૂજા કરે છે, તે નરકમાં જવાથી બચી જાય છે અને સ્વર્ગની પ્રાપ્તિ કરે છે. તેમજ સાંજે યમની પૂજા કરવાથી અકાળ મૃત્યુનો ભય રહેતો નથી.
નરક ચતુર્દશીના દિવસે ઘરના પ્રવેશદ્વાર પર ઉબટન લગાવવાની અને દીવો પ્રગટાવવાની પણ માન્યતા છે. કારણ કે એવું કહેવાય છે કે જ્યારે ભગવાન શ્રીકૃષ્ણએ નરકાસુરનો વધ કર્યો ત્યારે તેણે તેલ અને ઉકળતા પાણીને મિક્સ કરીને સ્નાન કર્યું હતું. તેલ લગાવીને સ્નાન કરવાની આ પરંપરા તે દિવસથી જ શરૂ થઈ હતી. ધાર્મિક માન્યતા છે કે આ કરવાથી વ્યક્તિને નરકમાંથી મુક્તિ મળે છે અને સ્વર્ગ અને સુંદરતાના આશીર્વાદ પણ મળે છે.
નરક ચતુર્દશી શા માટે ઉજવવામાં આવે છે ?
નરક ચૌદસનો તહેવાર નરકાસુર અને ભગવાન કૃષ્ણ સાથે સંકળાયેલો છે. પૌરાણિક કથાઓ અનુસાર, એવું માનવામાં આવે છે કે એક સમયે નરકાસુર નામનો એક રાક્ષસ હતો જેણે પોતાની શક્તિનો દુરુપયોગ કરીને દેવો, દેવીઓ અને ઋષિઓની સાથે સોળ હજાર રાજકુમારીઓને કેદ કરી હતી. આ પછી, રાક્ષસના અત્યાચારથી પરેશાન, દેવતાઓ અને રાજકુમારીઓએ ભગવાન કૃષ્ણની મદદ માંગી, જેના પછી શ્રી કૃષ્ણએ તેમનો વધ કર્યો. હિન્દુ ધર્મના શાસ્ત્રો અનુસાર આ દિવસે નરકાસુરથી મુક્તિ મળવાના આનંદથી સમગ્ર પૃથ્વી પ્રસન્ન હતી અને તમામ દેવતાઓ પણ ખૂબ પ્રસન્ન થયા હતા. આ દિવસે, નરકાસુરના વધની ઉજવણી કરવા માટે નરક ચતુર્દશીનો તહેવાર ઉજવવામાં આવે છે, જેને છોટી દિવાળી પણ કહેવામાં આવે છે.
નરક ચતુર્દશીની દંતકથા
સનાતન ધર્મમાં દરેક તહેવાર ઉજવવા પાછળ ચોક્કસ કારણ છુપાયેલું હોય છે. તેવી જ રીતે, નરક ચતુર્દશી એટલે કે છોટી દિવાળી ઉજવવા પાછળ એક પૌરાણિક કથા છે. શાસ્ત્રો અનુસાર નરક ચતુર્દશીનો દિવસ ભગવાન શ્રી કૃષ્ણ સાથે જોડાયેલો છે. તમને જણાવી દઈએ કે પ્રાચીન સમયમાં નરકાસુર નામનો એક રાક્ષસ રહેતો હતો અને તેના કારણે તમામ દેવી-દેવતાઓ પરેશાન હતા. એકવાર નરકાસુરે પોતાની શક્તિનો ઉપયોગ કરીને ઘણા દેવતાઓ સાથે 16 હજાર એકસો રાજકુમારીઓને બંદી બનાવી લીધી.નરકાસુરથી પરેશાન થઈને બધા દેવતાઓ અને ઋષિઓ નંદલાલ પાસે આવ્યા અને તેને રાક્ષસથી મુક્તિ મેળવવા વિનંતી કરી, પરંતુ નરકાસુરને મૃત્યુનો શ્રાપ મળ્યો હતો. ત્યારે ભગવાન શ્રી કૃષ્ણએ પોતાની પત્ની સત્યદામાની મદદથી કૃષ્ણ પક્ષની ચતુર્દશીના દિવસે નરકાસુરનો વધ કર્યો હતો. આ પછી બધી રાજકુમારીઓએ ભગવાન શ્રી કૃષ્ણને કહ્યું કે તેમને સમાજમાં માન-સન્માન નહીં મળે, તો કોઈ ઉપાય શોધો. ત્યારે ભગવાન શ્રી કૃષ્ણએ તે 16 હજાર અને 100 કન્યાઓને સમાજમાં માન-સન્માન આપવા માટે પરણાવ્યા. ત્યારથી, આ દિવસને નરક ચતુર્દશી તરીકે ઉજવવામાં આવે છે.
આ પણ વાંચો –લક્ષ્મીજીની ઉપાસનાનો દિવસ ધનતેરસ રાજ્યના બાંધકામ શ્રમિકો માટે અન્નપૂર્ણા મહોત્સવ બન્યો
