ભારતીય સેનાએ આ જૂની પરંપરાઓને કરી દીધી ખતમ, વડાપ્રધાન મોદીએ આપ્યા હતા આદેશ

ભારતીય સેના (Indian Army)એ પોતાની ઘણી જૂની પરંપરાઓ (traditions)ને ખતમ કરવાનો નિર્ણય લીધો છે. આમાં આવી ઘણી પ્રથાઓ છે, જે અંગ્રેજોના સમયથી ચાલી આવે છે. ઉદાહરણ તરીકે, સૈન્યના જાહેર કાર્યોમાં ઘોડા-ગાડીનો ઉપયોગ, સૈન્ય અધિકારીની નિવૃત્તિ પર પુલિંગ આઉટ સમારંભ અને રાત્રિભોજન દરમિયાન પાઇપ બેન્ડનો ઉપયોગ. હવે આ બધું સમાપ્ત થઈ ગયું છે. આ સંદર્ભમાં ભારતીય સેનાએ તેના એકમોને આદેશ જારી કર્યા છે.

આદેશમાં જણાવાયું છે કે ઔપચારિક ફરજો માટે એકમો અથવા રચનાઓમાં બગીઓનો ઉપયોગ બંધ કરવામાં આવશે અને આ ફરજો માટે ઉપયોગમાં લેવાતા ઘોડાઓને હવે તાલીમ માટે ઉપલબ્ધ કરાવવામાં આવશે. પુલિંગ આઉટ સેરેમનીમાં કમાન્ડિંગ ઓફિસર અથવા વરિષ્ઠ અધિકારીનું વાહન એકમના અધિકારીઓ અને સૈનિકો તેમની પોસ્ટિંગ અથવા નિવૃત્તિ પછી ખેંચે છે. આ પણ નાબૂદ કરવામાં આવ્યું છે.

સૈન્યના એક અધિકારીએ જણાવ્યું હતું કે આ પ્રથા વ્યાપકપણે જોવા મળતી નથી કારણ કે જ્યારે અધિકારીઓ નિવૃત્ત થાય છે અથવા દિલ્હીની બહાર પોસ્ટ કરવામાં આવે છે, ત્યારે તેમના વાહનોને ટોવ કરવામાં આવતા નથી. અધિકારીઓએ જણાવ્યું હતું કે પાઈપ બેન્ડ્સ પણ માત્ર થોડા પાયદળ એકમોમાં સમાવિષ્ટ છે અને રાત્રિભોજન દરમિયાન તેનો ઉપયોગ ખૂબ જ મર્યાદિત છે કારણ કે ઘણા એકમોમાં પાઇપ બેન્ડ નથી.

સેના અન્ય ઘણી જૂની પરંપરાઓ અને નામ બદલવા પર વિચાર કરી રહી છે. ભારતીય સૈન્ય સંસ્થાનવાદી અને પૂર્વ-વસાહતી યુગના રિવાજો અને પરંપરાઓ, ગણવેશ અને એસેસરીઝ, વિનિયમો, કાયદા, નિયમો, નીતિઓ, એકમ સ્થાપના, સંસ્થાનવાદી ભૂતકાળની સંસ્થાઓની વારસાગત પ્રથાઓની પણ સરકારી નિર્દેશો મુજબ સમીક્ષા કરી રહી છે. કેટલાક એકમો, ઈમારતો, સંસ્થાઓ, રસ્તાઓ, ઉદ્યાનો, ઓચિનલેક અથવા કિચનર હાઉસ જેવી સંસ્થાઓના અંગ્રેજી નામોમાં ફેરફારની પણ સમીક્ષા કરવામાં આવી રહી છે.

વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ સ્વતંત્રતા દિવસ પર લાલ કિલ્લાની પ્રાચી પરથી દેશવાસીઓ પાસેથી ‘પંચ પ્રાણ’ લીધા હતા. આમાંથી એક ‘ગુલામીના દરેક વિચારમાંથી આઝાદી’નો ઠરાવ હતો. પીએમએ ‘વિકસિત ભારત, ગુલામીના દરેક વિચારથી આઝાદી, વારસામાં ગૌરવ, એકતા અને નાગરિકો વતી પોતાની ફરજો નિભાવવાની’ પાંચ પ્રતિજ્ઞાઓ જાહેર કરી હતી. ત્યારથી સતત બદલાવ જોવા મળી રહ્યો છે. રાજપથનું નામ બદલીને કાર્તિકપથ કરવામાં આવ્યું.

ગયા વર્ષે 2 સપ્ટેમ્બરે વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ ભારતીય નૌકાદળના ધ્વજ પરથી ગુલામીનું પ્રતીક હટાવી દીધું હતું. નૌકાદળના ઝંડા પર વસાહતી ભૂતકાળની છાપ હતી. નવા ધ્વજમાં લાલ રંગનો સેન્ટ જ્યોર્જ ક્રોસ હટાવી દેવામાં આવ્યો હતો.તેની જગ્યાએ, છત્રપતિ શિવાજી મહારાજની શાહી મુદ્રાથી પ્રેરિત પ્રતીક સ્થાપિત કરવામાં આવ્યું છે. ઉપર ડાબી બાજુએ ત્રિરંગો બનાવવામાં આવ્યો છે. જમણી બાજુએ, વાદળી પૃષ્ઠભૂમિ સાથે અષ્ટકોણમાં, સોનેરી રંગના અશોક પ્રતીકનું રાષ્ટ્રીય પ્રતીક બનાવવામાં આવ્યું છે. તળિયે સંસ્કૃતમાં ‘શામ નો વરુણ’ લખેલું છે જેનો અર્થ થાય છે ‘પાણીના દેવ વરુણ આપણા માટે શુભ રહે.’

મોદી સરકારે 2016માં જ રેસકોર્સ રોડનું નામ બદલીને લોક કલ્યાણ માર્ગ રાખ્યું હતું. આ સાથે વડાપ્રધાનના નિવાસસ્થાનનું સરનામું 7, રેસકોર્સ માર્ગથી બદલીને 7, લોક કલ્યાણ માર્ગ કરવામાં આવ્યું છે. રેસકોર્સનું નામ અંગ્રેજોએ આપ્યું હતું.

પ્રજાસત્તાક દિવસની ઉજવણી પછી રીટ્રીટ સેરેમનીમાંથી લોકપ્રિય ખ્રિસ્તી પ્રાર્થના ગીત ‘એબિડ વિથ મી’ને પડતું મૂકવામાં આવ્યું હતું. તેની જગ્યાએ કવિ પ્રદીપનું પ્રખ્યાત ગીત ‘એ મેરે વતન કે લોગોં’ સામેલ કરવામાં આવ્યું હતું. 2015માં પણ બીટિંગ રીટ્રીટ સેરેમનીમાં કેટલાક મોટા ફેરફારો કરવામાં આવ્યા હતા. ભારતીય વાદ્યો સિતાર, સંતૂર અને તબલાનો પ્રથમ વખત સમાવેશ કરવામાં આવ્યો હતો.

2014માં સત્તામાં આવ્યા બાદ મોદી સરકારે 1500થી વધુ જૂના કાયદાઓને નાબૂદ કર્યા છે. બ્રિટિશ કાળના આ કાયદાઓ અપ્રસ્તુત બની ગયા હતા પરંતુ તે અમલમાં આવી રહ્યા હતા. આમાંના ઘણા કાયદા બ્રિટિશ રાજ દરમિયાન ભારતીયોના શોષણના સાધનો હતા.

ગયા વર્ષે જાન્યુઆરીમાં અમર જવાન જ્યોતિની જ્યોતને રાષ્ટ્રીય યુદ્ધ સ્મારક સાથે જોડી દેવામાં આવી હતી.

ડિસેમ્બર 2018 માં, વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ નેતાજી સુભાષ ચંદ્ર બોઝની ભાવનાઓને અનુરૂપ આંદામાન અને નિકોબાર ટાપુઓના ત્રણ ટાપુઓના નામ બદલ્યા હતા. નેતાજીએ તો 1943માં સમગ્ર આંદામાન અને નિકોબાર ટાપુઓનું નામ બદલીને શહીદ અને સ્વરાજ ટાપુ રાખવાનું સૂચન કર્યું હતું. મોદી સરકારે રોસ આઇલેન્ડનું નામ બદલીને નેતાજી સુભાષ ચંદ્ર બોઝ આઇલેન્ડ રાખ્યું છે. નીલ દ્વીપને શહીદ દ્વીપ અને હેવલોક દ્વીપને સ્વરાજ દ્વીપ નામ મળ્યું.

2017 માં, 92 વર્ષ જૂની પરંપરાને તોડીને, સરકારે રેલ્વે બજેટને સામાન્ય બજેટ સાથે મર્જ કર્યું. આ ઉપરાંત બજેટ રજૂ કરવાની તારીખમાં પણ ફેરફાર કરવામાં આવ્યો હતો. સંસ્થાનવાદી સમયથી, બજેટ ફેબ્રુઆરીના છેલ્લા દિવસે રજૂ કરવામાં આવતું હતું. હવે 1 લી ફેબ્રુઆરીના રોજ ઓફર કરવામાં આવે છે. આ ફેરફારો નાના લાગે છે પરંતુ તે મહત્વપૂર્ણ છે. ગુલામીના પ્રતીકોમાંથી સ્વતંત્રતા તરફનો ફેરફાર પ્રતીકાત્મક છે પણ ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે.

ગયા વર્ષે 23 માર્ચે, ભગત સિંહના શહીદ દિવસ પર, વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ કોલકાતાના વિક્ટોરિયા મેમોરિયલ હોલમાં બિપ્લોબી ભારત ગેલેરીનું ઉદ્ઘાટન કર્યું હતું. ભારતના મહાન ક્રાંતિકારીઓનું યોગદાન ગેલેરીમાં પ્રદર્શિત કરવામાં આવ્યું છે.

આ પણ વાંચો—લોકડાઉન અને રસીકરણથી 54 લાખ લોકોના જીવ બચ્યા, 20 લાખ કરોડના રાહત પેકેજે અર્થતંત્રને પુનર્જીવિત કર્યું