Sanjay Leela Bhansali ભારતીય સિનેમાના પ્રખ્યાત લેખક નિર્દેશક. તેમની ‘લાર્જર ધેન લાઈફ’ ફિલ્મો માટે જાણીતા છે. તેમની ફિલ્મોની વાર્તાઓ ક્યારેક ઐતિહાસિક ઘટનાઓથી પ્રેરિત હોય છે તો ક્યારેક આપણી કલ્પનાની બહાર હોય છે. તે વાર્તાઓ અનુસાર તેના પાત્રો બનાવે છે અને પછી તેને કોતરે છે. દરેક વિગતોને ધ્યાનમાં રાખીને, તે તેની ફિલ્મોને સ્ક્રીન પર એવી રીતે રજૂ કરે છે કે જ્યારે પણ તમે આ ફિલ્મો જુઓ ત્યારે તે નવી લાગે છે.
દર વખતે Sanjay Leela Bhansali તેમની ફિલ્મોમાં કંઈક અલગ જ વિષય લાવે છે. ભારતીય સિનેમામાં બહુ ઓછા દિગ્દર્શકો પાસે વાર્તા કથનની આવી પકડ છે. કદાચ એટલે જ દરેક એક્ટર કે એક્ટ્રેસ તેમના જીવનમાં ઓછામાં ઓછું એક વાર તેમની ફિલ્મનો ભાગ બનવા માંગે છે.
સંઘર્ષને ઓળખવા માટે માતાનું નામ ઉમેર્યું
ભણસાલીના પિતા નિર્માતા હતા પરંતુ નિષ્ફળતા બાદ તેમણે દારૂમાં ડૂબી ગયો હતો. પિતાએ પોતાની જવાબદારીઓમાંથી મોઢું ફેરવ્યું ત્યારે માતાએ હિંમત ભેગી કરી.માતા લીલા ગુજરાતી થિયેટરમાં અભિનય કરીને ઘરનું ભરણપોષણ કરતી હતી.
તેમણે લોકોના કપડા સિલાઈ કરીને પૈસા પણ ભેગા કર્યા, જેથી તેમના બાળકો સારી શાળામાં અભ્યાસ કરી શકે. તેમની માતાની સખત મહેનતથી જ તેઓ FTII જેવી સંસ્થામાંથી અભ્યાસ કરી શક્યા અને અહીંથી પ્રખ્યાત નિર્દેશક વિધુ વિનોદ ચોપરાએ તેમને તેમની સાથે કામ કરવાની તક આપી.
સંજયે ફિલ્મ ‘1942: અ લવ સ્ટોરી‘માં એક ગીતનું નિર્દેશન કર્યું હતું, જેનો શ્રેય વિધુ તેને આપવા માંગતો હતો. પછી તેણે પોતાનું નામ ‘સંજય લીલા ભણસાલી’ લખવાનું કહ્યું જેથી તે તેની માતાના સંઘર્ષને ઓળખી શકે.
પિતાએ સ્ક્રીનનો રસ્તો બતાવ્યો, માતા અને દાદીએ વિચાર આપ્યો
જો ભણસાલીના સિનેમા પ્રત્યેના પ્રેમ અને સમર્પણની વાત કરીએ તો તેણે એક ઈન્ટરવ્યુમાં કહ્યું હતું કે આ દુનિયા પ્રત્યેનો તેમનો મોહ ચાર વર્ષની ઉંમરથી શરૂ થઈ ગયો હતો. એકવાર તેના પિતા તેને તેના મિત્રના સ્ટુડિયોમાં લઈ ગયા.
સ્ટુડિયોમાં એક કેબરેનું શૂટિંગ થઈ રહ્યું હતું. તે દ્રશ્ય તેના મગજમાં સ્થિર થઈ ગયું અને ત્યારથી તેના મનમાં સિનેમા પ્રત્યેનો અતૂટ પ્રેમ ઉત્પન્ન થયો. વધુમાં, ભણસાલીનો જીવન પ્રત્યેનો દૃષ્ટિકોણ તેમની માતા અને દાદી દ્વારા ઘડવામાં આવ્યો હતો.
Sanjay Leela Bhansali એ એકવાર કહ્યું હતું કે તેની દાદી 22 વર્ષની ઉંમરે વિધવા થઈ ગઈ હતી, પરંતુ તેણે પોતાના બાળકોને પૂરી મહેનતથી ઉછેર્યા હતા. 60 વર્ષથી વધુ ઉંમરમાં પણ તે રાત્રે 2 વાગ્યા સુધી કામ કરતી હતી, જેથી બધાને સમયસર ભોજન મળી શકે. તેની દાદીએ તેમના માટે રમકડા ખરીદવા માટે તેની છેલ્લી ચાંદીની પ્લેટ પણ વેચી દીધી હતી. તેની માતા હંમેશા નાચતી અને ગાતી હતી.
Sanjay Leela Bhansali પણ સાડીઓના ફોલ લગાવતા અને કપડાં પણ સિવતા હતા અને ઘરે-ઘરે સાબુ પણ વેચતા હતા.પરંતુ તેમણે હંમેશા માતાના ચહેરા પર સ્મિત જોયું. તેણે હંમેશા જોયું કે તેની માતાનો જીવનમાંથી વિશ્વાસ ક્યારેય ન ગયો અને કદાચ તેથી જ તેની દરેક ફિલ્મની હિરોઈન હિંમત અને આશાથી ભરેલી હોય છે.
પોતાની ફિલ્મોનું સંગીત પોતે જ કંપોઝ કરે છે
સંજય લીલા ભણસાલીને દિગ્દર્શનની સાથે સંગીતમાં પણ ઊંડો રસ છે. તેમના વિશે એવું કહેવાય છે કે તેઓ તેમની લગભગ તમામ ફિલ્મોનું સંગીત પોતે જ કમ્પોઝ કરે છે. તેમની ફિલ્મો મેગા-મ્યુઝિકલથી ઓછી નથી.
દેવદાસ હોય, હમ દિલ દે ચૂકે સનમ હોય, રામ-લીલા હોય, પદ્માવત હોય કે ગંગુબાઈ કાઠિયાવાડી હોય. તેની કોઈપણ ફિલ્મમાં તે મ્યુઝિક એકદમ ઓરિજિનલ રાખે છે. સંગીત પ્રત્યેના તેમના પ્રેમ વિશે, તેણે એકવાર મીડિયા ઇન્ટરવ્યુમાં કહ્યું હતું કે તેનું બાળપણનું પ્રિય રમકડું રેડિયો હતું. ક્યારેક રેડિયો પર તેનું મનપસંદ ગીત સાંભળતી વખતે તે કલ્પના કરતો કે તેણે તે ગીત કેવી રીતે શૂટ કર્યું હશે.
દરેક સેટ્સ ભવ્ય હોય છે
સંજય લીલા ભણસાલીની ફિલ્મોની વાર્તાઓની જેમ તેમની ફિલ્મોના સેટ પણ ભવ્ય છે. આપણી કલ્પના કરતાં પણ વધુ સુંદર અને વિશાળ. જો કે તેની પાછળનું કારણ તેમનો અંગત અનુભવ છે. દરેક વ્યક્તિ જાણે છે કે તેમની માતા નૃત્યાંગના હતી. તેમણે ગુજરાતી રંગભૂમિમાં ઘણું પ્રદર્શન કર્યું.
પરંતુ ભણસાલી અને તેની બહેનના જન્મ પછી, તેમનું નૃત્ય પ્રદર્શન ઓછું થવા લાગ્યું. પણ તે ઘરે ડાન્સ કરતી હતી. જ્યારે પણ રેડિયો પર કોઈ ગીત વાગતું, ત્યારે તે નાચવા લાગી અને ઘરમાં જગ્યા ઓછી હોવાને કારણે ઘણી વાર નજીકમાં રાખેલી વસ્તુઓ મૂકી દેતી.
તેથી જ તે હંમેશા તેની ફિલ્મોના સેટને ખૂબ જ મોટો રાખે છે, જેથી તેની હિરોઈનોને ડાન્સ કરવા માટે જગ્યાની કમી ન પડે. તેથી જ તેની ફિલ્મોના તમામ ગીતો અને નૃત્ય પ્રદર્શન સંપૂર્ણ પરફેક્શન સાથે કરવામાં આવે છે.
તેમના પરફેક્શનનો અંદાજ એ વાત પરથી લગાવી શકાય છે કે દીપિકાએ ફિલ્મ ‘પદ્માવત’ના ગીત ‘ઘૂમર’માં 30 કિલોનો લહેંગા પહેરીને ડાન્સ કર્યો હતો અને તે પણ એકદમ પરફેક્ટ. તેણે ‘દેવદાસ’નું ‘ડોલા રે ડોલા’ ગીત એક અઠવાડિયામાં શૂટ કર્યું હતું.
સિનેમામાં જીવનના અનુભવોનું મિશ્રણ
સંજય લીલા ભણસાલીની ફિલ્મો ખાસ બનાવે છે તેના અનુભવો. ભણસાલી તેમના અંગત અનુભવોથી પ્રેરિત તેમની ફિલ્મો પર કામ કરે છે. આ વિશે તેણે ઘણી વખત જણાવ્યું પણ છે. ‘હમ દિલ દે ચૂકે સનમ’માં સલમાન ખાનની તેના પિતા સાથે વાત કરવાની રીત તેના પોતાના અંગત અનુભવથી પ્રેરિત હતી.
તેમની ફિલ્મોમાં પણ કલર્સનું આગવું સ્થાન છે. તેનું કારણ એ છે કે તેનું બાળપણ નળ બજાર અને ભુલેશ્વરના ખૂણામાં વીત્યું હતું, જ્યાં તેણે વિવિધ રંગો જોયા હતા. તે રેડ લાઈટ એરિયામાંથી સ્કૂલે જતો હતો અને તેની બધી યાદો તે વિસ્તારની છે. ત્યાં રહેતા લોકોના કપડાં ચળકતા રંગના હોય છે. તેથી જ તે તેના અનુભવોને સ્ક્રીન પર તેજસ્વી રંગોમાં રજૂ કરે છે.
સંજય લીલા ભણસાલીનું કામ એવું છે કે માત્ર ભારતમાં જ નહીં પરંતુ અન્ય દેશોમાં પણ તેમની પ્રશંસા થાય છે. તેમની ઘણી ફિલ્મોને આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે ઓળખ મળી છે. બહુ ઓછા લોકો જાણતા હશે કે તેમની ફિલ્મ ‘બ્લેક’ જોયા બાદ એક તુર્કી નિર્દેશક એટલા પ્રભાવિત થયા કે તેમણે ‘બેનિમ દુન્યમ’ નામથી ફિલ્મની રીમેક બનાવી.
હોલીવુડ સ્ટુડિયો, સોની પિક્ચર્સ દ્વારા રજૂ કરવામાં આવેલી તેમની ફિલ્મ ‘સાવરિયા’ પ્રથમ બોલિવૂડ ફિલ્મ હતી અને હવે તેમની ફિલ્મ ‘ગંગુબાઈ કાઠિયાવાડી’ બર્લિન ઈન્ટરનેશનલ ફિલ્મ ફેસ્ટિવલમાં દર્શાવવામાં આવી હતી, જ્યાં તેમને ફિલ્મ માટે ‘સ્ટેન્ડિંગ ઓવેશન’ મળ્યું હતું.
ભણસાલી કહે છે કે ‘ગંગુબાઈ કાઠિયાવાડી’ તેમની અત્યાર સુધીની શ્રેષ્ઠ ફિલ્મ છે. આ ફિલ્મ તેના બાળપણના દિવસોને શ્રદ્ધાંજલિ છે કારણ કે તે તે શેરીઓમાં ઉછર્યા હતા અને તે શેરીઓ અને તે અનુભવને ક્યારેય ભૂલી શકતા નથી.
મુગલોના વરવા સત્ય ‘હીરામંડી ‘ પરની OTT Series મચાવી રહી છે.
આ પણ વાંચો- Rekha-દિવાનગી હો તો ઐસી…
આ પણ વાંચો–
