સાઉદી અરેબિયા અને રશિયા, તેલ ઉત્પાદક દેશો ઓપેક પ્લસના જૂથના સભ્યો અને તેલ બજારના બે મોટા દિગ્ગજોના સંયોજને વિશ્વ તેલ બજારમાં હંગામો મચાવ્યો છે. ક્રૂડ ઓઈલની કિંમતમાં વધારો કરવા માટે બંને દેશોએ જુલાઈ 2023માં તેલ ઉત્પાદનમાં કાપ મૂકવાની જાહેરાત કરી હતી. જેની અસર તેલ બજારમાં જોવા મળી રહી છે. એક અમેરિકન વેબસાઈટના અહેવાલ મુજબ સાઉદી અરેબિયા અને રશિયાએ છેલ્લા કેટલાક મહિનામાં ઓઈલ ઉત્પાદન ઓછું હોવા છતાં તેલની આવકમાંથી અબજો ડોલરની વધારાની આવક મેળવી છે. કારણ કે તેલના ઉત્પાદનમાં ઘટાડા બાદ કાચા તેલના ભાવમાં નોંધપાત્ર વધારો થયો છે. હાલમાં બ્રેન્ટ ક્રૂડની કિંમતો ઝડપથી વધીને 100 ડોલર તરફ જઈ રહી છે.
રિપોર્ટ અનુસાર, એપ્રિલ અને જૂન વચ્ચેના સમયગાળાની સરખામણીમાં રશિયાએ આ ત્રિમાસિક ગાળામાં તેલની નિકાસમાંથી વધારાની $2.8 બિલિયનની કમાણી કરી છે. તે જ સમયે, સાઉદી અરેબિયાએ સમાન સમયગાળા દરમિયાન $ 2.6 બિલિયનની વધારાની કમાણી કરી છે. તેનો અર્થ એ કે બંને દેશોએ દરરોજ લગભગ 30 મિલિયન ડોલરની વધારાની કમાણી કરી.
કાચા તેલની કિંમતમાં જંગી વધારો
સાઉદી અરેબિયા અને રશિયા વચ્ચેના જોડાણથી તેલ બજાર પર કેવી અસર પડી છે તેનો અંદાજ એ હકીકત પરથી પણ લગાવી શકાય છે કે જ્યારે બંને દેશોએ જુલાઈ 2023માં તેલ ઉત્પાદનમાં કાપ મૂકવાની જાહેરાત કરી ત્યારે ક્રૂડ ઓઈલની કિંમત 76% ની આસપાસ હતી જે પ્રતિ બેરલ ડોલર હતી. જ્યારે એ જ ક્રૂડ ઓઈલની કિંમત આજે લગભગ $93 પ્રતિ બેરલ છે.
તેલની કિંમતમાં વધારો કરવા માટે તેલ ઉત્પાદક દેશોના સમૂહ OPEC પ્લસના સભ્ય દેશોએ પણ ગયા વર્ષે ઓક્ટોબરમાં પ્રતિદિન 20 લાખ બેરલ ઓછા તેલનું ઉત્પાદન કરવાની જાહેરાત કરી હતી. પરંતુ જુલાઈ 2023માં સાઉદી અરેબિયા અને રશિયાએ ફરી એકવાર તેલ ઉત્પાદનમાં વધારાના કાપની જાહેરાત કરી હતી. આ જાહેરાત હેઠળ, સાઉદી અરેબિયાએ દરરોજ 10 લાખ બેરલ અને રશિયાએ 5 લાખ બેરલ પ્રતિદિન તેલ ઉત્પાદન ઘટાડ્યું.
સાઉદી અરેબિયા અને રશિયાએ આ વર્ષના અંત સુધી ઉત્પાદન કાપ ચાલુ રાખવાનો નિર્ણય કર્યો છે. બંને દેશોના આ નિર્ણયની અસર એનર્જી સ્પોટ માર્કેટમાં પણ જોવા મળી રહી છે. હાલમાં કાચા તેલની કિંમત છેલ્લા 10 મહિનાના સર્વોચ્ચ સ્તર પર છે. આંતરરાષ્ટ્રીય બેંચમાર્ક બ્રેન્ટ ક્રૂડની કિંમત પ્રતિ બેરલ $93 અને વેસ્ટ ટેક્સાસ ઈન્ટરમીડિયેટ ક્રૂડની કિંમત $92 પ્રતિ બેરલની નજીક પહોંચી ગઈ છે.
ક્રૂડ ઓઈલના ભાવમાં વધુ વધારાની શક્યતા
તે જ સમયે, નિષ્ણાતો માને છે કે તેલ બજારમાં તેલની ઓછી ઉપલબ્ધતા અને સતત ઓછા પુરવઠાને કારણે, કાચા તેલની કિંમતો ઝડપથી બેરલ દીઠ $ 100 ની નજીક પહોંચી શકે છે. ઓઇલ માર્કેટમાંથી સાઉદી અરેબિયા અને રશિયાની વધારાની આવક બંને દેશો માટે વરદાન સમાન છે. આ વધારાની આવક સાઉદી અરેબિયાને તેના મહત્વાકાંક્ષી પ્રોજેક્ટ્સ અને રશિયાને યુક્રેન યુદ્ધને દૂર કરવામાં મદદ કરશે.
ક્રૂડ ઓઈલના વધતા ભાવથી દુનિયા શા માટે ચિંતિત છે?
ક્રૂડ ઓઈલના ભાવમાં સતત વધારો થવાથી વૈશ્વિક ફુગાવો વધી શકે છે. ઘણા દેશોની અર્થવ્યવસ્થા હજી પણ કોવિડ યુગમાંથી પુનઃપ્રાપ્ત થઈ રહી હોવાથી, જે દેશો પહેલેથી જ મોંઘવારી સામે ઝઝૂમી રહ્યા છે તેમના માટે આ મોંઘવારી સહન કરવી સરળ રહેશે નહીં.
ભારત કાચા તેલ માટે પણ આયાત પર નિર્ભર છે. ભારત તેની ક્રૂડ ઓઈલની કુલ જરૂરિયાતના 87 ટકાથી વધુ આયાત દ્વારા પૂરી કરે છે. સ્વાભાવિક છે કે તેની અસર ભારતીય તેલ બજાર પર પણ પડશે. ક્રૂડ ઓઈલના ઊંચા ભાવ ભારતના વેપાર સંતુલન, વિદેશી મુદ્રા ભંડાર અને ભારતીય અર્થતંત્રને અસર કરી શકે છે. વિદેશી મુદ્રા ભંડારનો વધુ પડતો વપરાશ ભારતીય ચલણને અસર કરશે. જેના કારણે દેશમાં મોંઘવારી વધી શકે છે. આવી સ્થિતિમાં કેન્દ્રીય બેંકોને ફરીથી વ્યાજ દર વધારવાની ફરજ પડશે. સાઉદી અરેબિયા અને રશિયાના નિર્ણયથી પરેશાન ભારતે પણ આ દેશોને તેલ ઉત્પાદન વધારવાની અપીલ કરી છે.
સાઉદી અરેબિયા અને રશિયા OPEC+ પર પ્રભુત્વ ધરાવે છે
ઓપેક પ્લસ એ 24 દેશોનું સંગઠન છે. આ જૂથમાં સાઉદી અરેબિયા સહિત 13 ઓપેક દેશો છે, જ્યારે અન્ય 11 નોન-ઓપેક દેશો છે. ઓપેક પ્લસમાં સાઉદી અરેબિયાનું વર્ચસ્વ હોવાનું માનવામાં આવે છે. રશિયા પણ આ સંગઠનનો સભ્ય દેશ છે અને છેલ્લા કેટલાક મહિનાઓથી સાઉદી અરેબિયાનો ઝુકાવ રશિયા તરફ છે. સાઉદી અરેબિયા, ઈરાન, ઈરાક અને વેનેઝુએલા જેવા 13 મોટા તેલ ઉત્પાદક દેશોના સંગઠન OPEC ને ‘કાર્ટેલ’ કહેવામાં આવે છે. તેમાં સમાવિષ્ટ સભ્ય દેશો કુલ વૈશ્વિક તેલ ઉત્પાદનના લગભગ 44 ટકા ઉત્પાદન કરે છે. 2018ના એક રિપોર્ટ અનુસાર, આ દેશો પાસે વિશ્વના કુલ તેલ ભંડારના 81.5 ટકા છે.
આ પણ વાંચો : સત્તા મળતા જ Maldives ના નવા રાષ્ટ્રપતિએ ભારત વિરોધી વલણ શરૂ કર્યું, કહી આ મોટી વાત…