અમાન્ય લગ્નથી જન્મેલ બાળક પણ તેના પિતા કે માતાની પૈતૃક સંપત્તિ પર હક મેળવી શકશે. સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું છે કે કાયદો આવા બાળકને ગેરકાયદે ગણતો નથી. તેથી, સંયુક્ત હિંદુ પરિવારમાં તેના પિતા અથવા માતાના હિસ્સામાં આવેલી મિલકતથી તેને વંચિત રાખી શકાય નહીં. જો કે, કોર્ટે સ્પષ્ટ કર્યું છે કે આવા બાળક કોઈ અન્ય ‘કોપાર્સનર’ (સંયુક્ત મિલકતના માલિક) ના હિસ્સા પર પોતાનો હક દાવો કરી શકે નહીં.
સુપ્રીમ કોર્ટનો આ નિર્ણય મહત્વપૂર્ણ છે કારણ કે અત્યાર સુધી શૂન્ય અથવા શૂન્ય કરાર દેવા લાયક લગ્નથી જન્મેલા બાળકને તેના માતા-પિતાની સ્વ-સંપાદિત સંપત્તિમાં અધિકાર મળી શકતો હતો, પરંતુ પૈતૃક સંપત્તિમાં નહીં.
આ કેસ 31 માર્ચ, 2011ના રોજ સુપ્રીમ કોર્ટની બે જજની બેંચ દ્વારા મોટી બેંચને મોકલવામાં આવ્યો હતો. ગયા મહિને ચીફ જસ્ટિસ ડીવાય ચંદ્રચુડ, જસ્ટિસ જેબી પારડીવાલા અને મનોજ મિશ્રાની બેન્ચે આ મામલે સુનાવણી કરી હતી અને હવે આ મહત્વપૂર્ણ નિર્ણય આપવામાં આવ્યો છે.
સંયુક્ત હિંદુ પરિવાર સાથે સંબંધિત મિલકત
અહીં એ ધ્યાનમાં રાખવું જરૂરી છે કે આ સમગ્ર મામલો સંયુક્ત હિંદુ પરિવારની સંપત્તિ સાથે સંબંધિત છે. વાસ્તવમાં, હિંદુ મેરેજ એક્ટની કલમ 16 હેઠળ, અમાન્ય લગ્નથી જન્મેલા બાળકને પણ માન્ય તો ગણવામાં આવે છે. પરંતુ તેને ફકત તેના માતા-પિતાની સ્વ ઉપાર્જિત મિલકતમાં જ હિસ્સો મળે છે. સુપ્રીમ કોર્ટે હિંદુ ઉત્તરાધિકાર અધિનિયમની કલમ 6 હેઠળ આ પ્રણાલીને હિંદુ મિતાક્ષર પ્રણાલી (સંયુક્ત કુટુંબમાં ઉત્તરાધિકાર નક્કી કરવા માટેની સિસ્ટમ) સાથે જોડીને આ નિર્ણય આપ્યો છે.
હિંદુ મિતાક્ષર પ્રણાલી હેઠળ, સંયુક્ત કુટુંબની મિલકતમાં ‘કોપાર્સનર’નો હિસ્સો એ હિસ્સો છે જેનો તે તેના મૃત્યુ પહેલાં તરત જ હકદાર હતો. હવે સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું છે કે અમાન્ય લગ્નથી જન્મેલું બાળક પણ પિતાને ‘કોપાર્સનર’ તરીકે મળવાની હતી તે મિલકતના હિસ્સાનો દાવો કરી શકે છે.
