ક્વાડની મહત્વપૂર્ણ બેઠક માટે દેશોના નેતાઓ જાપાનમાં એકઠા થવા લાગ્યા છે. વડાપ્રધાન મોદી પણ ટોક્યો પહોંચી ગયા છે. વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી મંગળવારે અમેરિકી રાષ્ટ્રપતિ જો બિડેન, જાપાનના વડાપ્રધાન ફ્યુમિયો કિશિદા અને ઓસ્ટ્રેલિયાના નવનિયુક્ત વડાપ્રધાન એન્થોની અલ્બેનિસ સાથે સમિટમાં ભાગ લેશે. કહેવામાં આવી રહ્યું છે કે ક્વાડ મીટિંગ દરમિયાન ચારેય દેશ એકસાથે મેરીટાઈમ સર્વેલન્સ પ્રોગ્રામ શરૂ કરશે. તેનો હેતુ ઈન્ડો-પેસિફિક ક્ષેત્રમાં ચીન દ્વારા મોટા પાયે થતી ગેરકાયદેસર માછીમારીને અસરકારક રીતે રોકવાનો છે.
ગેરકાયદે માછીમારીને કારણે લાખો લોકોની આજીવિકા અને ખાદ્ય સુરક્ષા સામે ગંભીર ખતરો ઉભો થયો છે. સંયુક્ત રાષ્ટ્રના ફૂડ એન્ડ એગ્રીકલ્ચર ઓર્ગેનાઈઝેશન (FAO)ના એક રિપોર્ટ અનુસાર, વિશ્વભરમાં લગભગ 3.3 બિલિયન લોકો માટે પ્રાણી પ્રોટીનની માત્રામાં 20 ટકા હિસ્સો માછલી ખાવાથી આવે છે. લગભગ 6 કરોડ લોકો માછલી ઉછેર અને પાણીની ખેતીના વ્યવસાય સાથે સંકળાયેલા છે.
ગેરકાયદેસર ફિશિંગને કારણે થતા આર્થિક નુકસાનનો ચોક્કસ આંકડો મુશ્કેલ છે. પરંતુ કેટલાક અંદાજો સૂચવે છે કે તેનાથી દર વર્ષે $20 બિલિયન (રૂ. 1500 બિલિયન)નું નુકસાન થાય છે. આ સંકટ એટલું ભયાનક છે કે 2020માં યુએસ કોસ્ટ ગાર્ડે કહ્યું હતું કે ગેરકાયદે માછીમારી હવે ચાંચિયાગીરી કરતા પણ મોટો ખતરો બની ગઈ છે. માત્ર ઈન્ડો-પેસિફિકમાં જ નહીં, જો અન્ય વિસ્તારોમાં પણ માછલી ઉછેર ઉદ્યોગ બરબાદ થઈ જશે તો દરિયાકાંઠાના અનેક દેશોની અર્થવ્યવસ્થા જોખમમાં આવી શકે છે. માનવ તસ્કરી, ડ્રગ સંબંધિત ગુનાઓ અને આતંકવાદી ઘટનાઓનું પૂર આવી શકે છે.
ચીન કેટલી હદે ગેરકાયદે માછીમારીને પ્રોત્સાહન આપે છે, તેનો નમૂનો 2021ના IUU ફિશિંગ ઈન્ડેક્સમાંથી જોવા મળે છે. 152 દરિયાકાંઠાના દેશોની આ યાદીમાં નિયમો તોડવાના મામલે ચીન ટોચ પર છે. ઈન્ડો-પેસિફિક ક્ષેત્રમાં 80% થી 95% ગેરકાયદે માછીમારી માટે ચીન જવાબદાર હોવાનું માનવામાં આવે છે. પોતાની ઘરેલું જરૂરિયાતો પૂરી કરવા માટે તેણે પોતાના વિસ્તારમાં એટલી બધી માછલીઓ પકડી છે કે તેની અછત ઊભી થઈ છે. તેથી જ હવે તે પોતાની બોટ દૂર દૂર મોકલીને માછીમારી કરે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે તે આ કામ માટે સબસિડી પણ આપે છે.
વૈશ્વિક થિંકટેંક ODI અનુસાર, ચીન પાસે વિશ્વમાં સૌથી વધુ માછીમારીનો કાફલો છે. તેની પાસે ઓફશોર ફિશિંગ (DWF) માટે 17,000 થી વધુ જહાજો છે. આ જહાજો એટલા સક્ષમ છે કે તે એક જ વારમાં મોટી સંખ્યામાં માછલીઓ પકડી શકે છે. ચીન તેનો ઉપયોગ નબળા દેશોના માછીમારીના જહાજોને ધમકી આપવા અને તેનો વ્યૂહાત્મક પ્રભાવ બતાવવા માટે પણ કરે છે. ચીનના આ જહાજનો કાફલો ઘણા વિકાસશીલ દેશોમાં છે.
ક્વાડ દેશો સેટેલાઇટ ટેક્નોલોજીથી ટ્રેક કરશે
હવે ક્વાડના દેશો ચીનના આ મોટા પાયે ગેરકાયદેસર ફિશિંગ સામે ઉભા થયા છે. એક અમેરિકી અધિકારીને ટાંકીને કહેવામાં આવ્યું છે કે હિંદ મહાસાગરથી દક્ષિણ પેસિફિક સમુદ્રમાં ચીનના ગેરકાયદે ફિશિંગને રોકવા માટે સેટેલાઇટ ટેક્નોલોજીનો ઉપયોગ કરીને એક ટ્રેકિંગ સિસ્ટમ બનાવવામાં આવશે. આ માટે સિંગાપોર અને ભારતના સર્વેલન્સ સેન્ટરોને એકબીજા સાથે જોડવામાં આવશે. આનો ફાયદો એ થશે કે જો માછીમારી બોટ તેમના ટ્રાન્સપોન્ડરને બંધ કરી દે તો પણ તેને ટ્રેક કરી શકાય છે. ક્વાડ દેશોના આ પગલાને પેસિફિક સમુદ્રના નાના ટાપુ દેશો પર ચીનના વધતા પ્રભાવને ઘટાડવાની કવાયત તરીકે પણ જોવામાં આવી રહ્યું છે.