આમ તો દરેક દિવસ ખાસ હોય છે પણ ઘણી તારીખો કેલેન્ડરના પાના સાથે ઇતિહાસના પાને પણ અંકાય છે, જાણો આજના દિવસના ઇતિહાસમાં નોંધાયેલા મહત્ત્વના બનાવો ઘટનાઓ અને આજની તારીખે જન્મેલા મહાનુભાવો અને વીરલ વ્યક્તિત્ત્વની પુણ્યતિથિ. જાણો આજની તારીખ સાથે જોડાયેલી કેટલીક ખાસ વાતો. કેવી રીતે આજનો દિવસ ઇતિહાસના પાને અંકાયેલ છે.
૧૮૯૮ – જોશુઆ સ્લોકમ દ્વારા વિશ્વની પ્રથમ એકલ પરિક્રમા બ્રિયાર ટાપુ, નોવા સ્કોટિયાથી પૂર્ણ કરવામાં આવી. પરિક્રમા એ સમગ્ર ટાપુ, ખંડ અથવા ખગોળશાસ્ત્રીય શરીરની આસપાસ સંપૂર્ણ નેવિગેશન છે. જોશુઆ સ્લોકમ વિશ્વભરમાં એકલા હાથે સફર કરનાર પ્રથમ વ્યક્તિ હતા. તે નોવા સ્કોટિયનમાં જન્મેલા, નેચરલાઈઝ્ડ અમેરિકન સીમેન અને સાહસિક અને જાણીતા લેખક હતા. ૧૯૦૦ માં તેમણે તેમની સફર વિશે એક પુસ્તક લખ્યું, સેલિંગ અલોન અરાઉન્ડ ધ વર્લ્ડ, જે આંતરરાષ્ટ્રીય બેસ્ટ સેલર બન્યું. તે નવેમ્બર ૧૯૦૯ માં તેની બોટ, સ્પ્રે પર સવાર થઈને ગાયબ થઈ ગયો.
૧૯૫૪ – મોસ્કો (Moscow) નજીક, ‘ઓબનિન્સ્ક'(Obninsk)માં, વિશ્વનું પ્રથમ પરમાણુ ઉર્જા મથક (Nuclear power station) ખુલ્લું મુકાયું
ઓબ્નિન્સ્ક ન્યુક્લિયર પાવર પ્લાન્ટ, સોવિયેત યુનિયનના મોસ્કોથી લગભગ 110 km (68 mi) દક્ષિણપશ્ચિમમાં ઓબ્નિન્સ્ક, કાલુગા ઓબ્લાસ્ટના “સાયન્સ સિટી” માં બનાવવામાં આવ્યો હતો. જૂન ૧૯૫૪માં પાવર ગ્રીડ સાથે જોડાયેલ, ઓબનિન્સ્ક એ વિશ્વનું પ્રથમ ગ્રીડ-જોડાયેલ ન્યુક્લિયર પાવર પ્લાન્ટ હતું, એટલે કે પ્રથમ ન્યુક્લિયર રિએક્ટર કે જેણે ઔદ્યોગિક રીતે વીજળીનું ઉત્પાદન કર્યું, જોકે નાના પાયે. તે ભૌતિકશાસ્ત્ર અને પાવર એન્જિનિયરિંગ સંસ્થા ખાતે સ્થિત હતું. પ્લાન્ટને APS-1 ઓબ્નિન્સ્ક તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. તે ૧૯૫૪ અને ૨૦૦૨ ની વચ્ચે કાર્યરત રહ્યું, જોકે ગ્રીડ માટે તેનું વીજળીનું ઉત્પાદન ૧૯૫૯ માં બંધ થઈ ગયું હતું; ત્યારપછી તે માત્ર સંશોધન અને આઇસોટોપ ઉત્પાદન પ્લાન્ટ તરીકે કાર્ય કરે છે.
૧૯૬૭ – ‘એનફિલ્ડ’ લંડનમાં, વિશ્વનું પ્રથમ એટીએમ (ATM) શરૂ કરાયું.
ઐતિહાસિક ઈંગ્લેન્ડની સલાહ પર ડિપાર્ટમેન્ટ ફોર કલ્ચર, મીડિયા અને સ્પોર્ટ દ્વારા એનફિલ્ડના લંડન ઉપનગરમાં આવેલી બાર્કલેઝ બેંકને ગ્રેડ II માં સૂચિબદ્ધ કરવામાં આવી છે. તે વિશ્વની પ્રથમ બેંક હતી જે ગ્રાહકને સીધી રોકડ પહોંચાડવા માટે ઓટોમેટેડ ટેલર મશીન (ATM) સાથે ફીટ કરવામાં આવી હતી.
૨૦૧૩ – નાસાએ સૂર્યનું નિરીક્ષણ કરવા માટે ઇન્ટરફેસ રિજન ઇમેજિંગ સ્પેક્ટ્રોગ્રાફ (એક્સપ્લોરર–૯૪) નામનો સૌર નિરીક્ષણ ઉપગ્રહ તરતો મૂક્યો ઈન્ટરફેસ રિજન ઇમેજિંગ સ્પેક્ટ્રોગ્રાફ (IRIS), જેને એક્સપ્લોરર 94 અને SMEX-12 પણ કહેવાય છે, તે નાસાનો સૌર અવલોકન ઉપગ્રહ છે. સૌર અંગની ભૌતિક પરિસ્થિતિઓની તપાસ કરવા માટે સ્મોલ એક્સપ્લોરર પ્રોગ્રામ દ્વારા મિશનને ભંડોળ પૂરું પાડવામાં આવ્યું હતું, ખાસ કરીને રંગમંડળ અને સંક્રમણ ક્ષેત્રથી બનેલા ઇન્ટરફેસ પ્રદેશ. અવકાશયાનમાં લોકહીડ માર્ટિન સોલર એન્ડ એસ્ટ્રોફિઝિક્સ લેબોરેટરી (LMSAL) દ્વારા બનાવવામાં આવેલ સેટેલાઇટ બસ અને સ્પેક્ટ્રોમીટર અને સ્મિથસોનિયન એસ્ટ્રોફિઝિકલ ઓબ્ઝર્વેટરી (SAO) દ્વારા આપવામાં આવેલ ટેલિસ્કોપનો સમાવેશ થાય છે. IRIS એ LMSAL અને NASA ના Ames Research Center દ્વારા સંચાલિત છે.
૨૦૧૪– ભારતના આંધ્ર પ્રદેશના પૂર્વ ગોદાવરી જિલ્લામાં ગેસ ઓથોરિટી ઓફ ઈન્ડિયા લિમિટેડની પાઈપલાઈન ફાટતાં ઓછામાં ઓછા ચૌદ લોકો માર્યા ગયા. ૨૭ જૂન ૨૦૧૪ ના રોજ, ભારતના આંધ્ર પ્રદેશના પૂર્વ ગોદાવરી જિલ્લાના નાગરમ ખાતે ગેસ ઓથોરિટી ઓફ ઈન્ડિયા લિમિટેડ (ગેઈલ) ૧૮” સાઈઝની ભૂગર્ભ ગેસ પાઈપલાઈનમાં બ્લાસ્ટ થતાં જંગી આગ ફાટી નીકળી હતી. આ અકસ્માત ઓઈલ એન્ડ નેચરલ રિફાઈનરી રાજ્યની રાજધાની વિજયવાડાથી લગભગ ૧૮૦ કિ.મી. તાતીપાકા પાસે થયો હતો. આ દુર્ઘટનામાં લગભગ ૨૩ લોકોના મોત અને ૪૦ જેટલા લોકો ઘાયલ થયા હોવાના અહેવાલ છે. ઘાયલોને અમલપુરમ અને કાકીનાડા શહેરની હોસ્પિટલોમાં ખસેડવામાં આવ્યા હતા. રાજ્યના નાણાપ્રધાન યનામાલા રામા ક્રિષ્ણુડુએ પત્રકારોને જણાવ્યું હતું કે દરિયાકાંઠાના જિલ્લાના મામિદિકુદુરુ મંડલના નાગરમ ગામમાં સવારે ૫.૩૦ વાગ્યાની આસપાસ આગ ફાટી નીકળતાં ૨૨ લોકો માર્યા ગયા હતા અને ઘણા લોકો ઘાયલ થયા હતા. મંત્રીએ કહ્યું: “આગને કારણે મોટાપાયે નુકસાન થયું છે. ૧૦ એકરથી વધુ વિસ્તારમાં નાળિયેરના ઝાડ, અન્ય પાક, પશુઓ અને જંગલી પક્ષીઓ રાખ થઈ ગયા છે.”
અવતરણ:-
૧૯૧૮ – ધીરુભાઈ ઠાકર, ગુજરાતી ભાષાના સંશોધક, વિવેચક, સંપાદક અને ચરિત્રકાર
તેમનો જન્મ ૨૭ જૂન ૧૯૧૮ના રોજ જૂનાગઢ જિલ્લાના કોડીનારમાં થયો હતો. પ્રાથમિક કેળવણી કોડીનાર-ચાણસ્મામાં. માધ્યમિક કેળવણી ચાણસ્મા-સિદ્ધપુરમાં. મુંબઈની સેંટ ઝેવિયર્સ કૉલેજમાંથી બી.એ. થઈ તે જ વર્ષે ઍલ્ફિન્સ્ટન કૉલેજમાં ખંડ સમયના અધ્યાપક. ૧૯૪૨ માં એમ.એ. તે પછી ૧૯૬૦ સુધી ગુજરાત કૉલેજ, અમદાવાદમાં અધ્યાપક. ૧૯૫૩માં રામનારાયણ પાઠકના માર્ગદર્શન હેઠળ ‘મણિલાલ નભુભાઈ દ્વિવેદી: એક અધ્યયન’ શિર્ષકથી શોધનિબંધ લખી પીએચ.ડી.ની પદવી પ્રાપ્ત કરી. ૧૯૬૦ થી મોડાસા કૉલેજના આચાર્ય. ત્યાંથી નિવૃત્ત થઇને પછી તેઓ ગુજરાતી વિશ્વકોશના મુખ્ય સંપાદક રહ્યા હતા. તેમણે ૧૯૩૯માં ધનગૌરીબહેન સાથે લગ્ન કર્યા હતા, જેમનું અવસાન ૧૫ જાન્યુઆરી ૨૦૦૫ના રોજ થયું હતું. તેમના પુત્ર ભરતનો જન્મ ૧૯૪૧માં તથા દિલીપનો જન્મ ૧૯૪૩માં જ્યારે દિકરી હિનાનો જન્મ ૧૯૫૭માં થયો હતો. ૨૨ જાન્યુઆરી ૨૦૧૪ના રોજ અમદાવાદ ખાતે તેમનુ અવસાન થયું હતું.
પૂણ્યતિથિ:-
૧૯૯૮ – સુમતિ મોરારજી, શીપિંગ ઉદ્યોગના પ્રથમ ભારતીય મહિલા
સુમતિ મોરારજી, એ પુરુષપ્રધાન એવા શીપિંગ ઉદ્યોગના પ્રથમ ભારતીય મહિલા તરીકે જાણીતા છે. વહાણ માલિકોના સંગઠનના વિશ્વમાં પ્રથમ મહિલા પ્રમુખ હોવાનું શ્રેય પણ તેમને જાય છે. તેઓ ઈન્ડિયન નેશનલ સ્ટીમશીપ ઓનર્સ એસોશિએશનના ના પ્રમુખ હતા. ઈ.સ. ૧૯૭૧માં તેમને તેમની નાગરીક સેવાઓ માટે ભારતનું દ્વિતીય સર્વોચ્ચ સન્માન પદ્મવિભૂષણ એનાયત કરવામાં આવ્યું હતું. તેમનો જન્મ તા.૧૩માર્ચ ૧૯૦૯ના રોજ મુંબઈના ધનાઢ્ય પરિવારમાં થયો હતો. તેમના પિતાનું નામ મથુરાદાસ ગોકુલદાસ હતું અને તેમની માતાનું નામ પ્રેમબાઈ હતું. સુમતિનું મૂળનામ જમના હતું. આ નામ કૃષ્ણ અને વૃંદાવનની પવિત્ર જમુના નદી પરથી રખાયું હતું. તે સમયની સામાજિક રુઢિઓ અનુસાર નાની વયમાં જ તેમનું સગપણ નરોત્તમ મોરારજીના એક માત્ર પુત્ર શાંતિકુમાર નરોત્તમ મોરારજી સાથે થયું. નરોત્તમ મોરારજીએ સ્કીન્ડિયા સ્ટીમ નેવીગેશન કંપની નામે કંપની સ્થાપી હતી જે આગળ જતા ભારતની સૌથી મોટી શીપિંગ કંપની બની હતી.
ઈ.સ. ૧૯૨૩માં ૨૦ વર્ષની ઉંમરમાં તેમને કંપનીની મેનેજીંગ એજન્સીમાં સામેલ કરવામાં આવ્યા હતા. સુમતિએ જ્યારે વ્યવસાયમાં પ્રવેશ કર્યો ત્યારે તે ખૂબ નાનકડી કંપની હતી જેમાં અમુક વહાણો અહીં તહીં ફેરી કરતા. ઈ.સ. ૧૯૪૬માં જ્યારે પૂરી સત્તા તેમની પાસે આવી ત્યાં સુધીમાં કંપની લગભગ ૬૦૦૦ વ્યક્તિઓને રોજગાર આપતી હતી. તેઓ કંપનીના બોર્ડ ઑફ ડાયરેક્ટરમાં હતાં અને તેમને ઘણાં વર્ષોનો શિપીંગનો અનુભવ હતો. તેમના નેતૃત્વ હેઠળ કંપનીના વિકાસને કારણે ઈ.સ. ૧૯૫૬માં, તે પછીના ૨ વર્ષોમાં અને ૧૯૬૫માં તેઓ ઈન્ડિયન નેશનલ સ્ટીમશીપ ઓનર્સ એસોશિએશનના (પાછળથી નામ પરિવર્તન થઈને: ઈન્ડિયન નેશનલ શીપ ઓનર્સ એસોશિએશન) ના પ્રમુખ ચૂંટાઈ આવ્યા હતા. તેમના નેતૃત્ત્વમાં કંપનીની વહાણ સંખ્યા ૪૩ જેટલી વધી અને કંપની ૫૫૨,૦૦૦ ટન માલ વહન કરતી હતી.
ઈ.સ. ૧૯૭૯ થી ઈ.સ. ૧૯૮૭ સુધી તેઓ કંપનીના પ્રમુખ રહ્યા. ત્યાર બાદ દેવામાં ડૂબેલી સ્કીન્ડિયા સ્ટીમ નેવીગેશન કંપનીને સરકારે પોતાને હસ્તક લીધી. તેઓ ઈ.સ. ૧૯૯૨ સુધી કંપનીના માનદ્ પ્રમુખ બન્યા રહ્યા. સુમતિ નિરંતર મહાત્મા ગાંધીના સંપર્કમાં રહેતા હતા. ઘણાં પ્રસંગે તેઓ મળ્યા પણ હતા. તેમની મુલાકતો વિષે વર્તમાન પત્રોમાં નોંધ લેવાતી. ગાંધીજી સુમતિને પોતાના અંગત મિત્રોમાંના એક ગણતા. ૧૯૪૨થી ૧૯૪૬ સુધીના ભૂગર્ભ સ્વતંત્રતા આંદોલનમાં તેઓ સામેલ હતા. તેમનું નિધન તા. ૨૭ જુન ૧૯૯૮ના રોજ મુંબઈમાં થયું હતું.
અહેવાલ – પોપટભાઇ પટેલ, ઘેલડા
